Świadczenia z ubezpieczenia społecznego, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, mogą podlegać zajęciu w ramach toczących się postępowań egzekucyjnych. Potrącenia podlegają ustawowym ograniczeniom, a w przypadku niektórych świadczeń obowiązują także kwoty wolne od potrąceń.  

Zasady dokonywania potrąceń określają przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 139 ust. 1 wskazanej ustawy określa rodzaje świadczeń, które podlegają potrąceniom z zasiłków oraz kolejność, w jakiej powinny one być dokonywane. Potrąceń dokonuje się z należnego ubezpieczonemu świadczenia, po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Natomiast wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zgodnie z art. 140 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

1. świadczeń alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 – do wysokości 60% świadczenia;

2. należności egzekwowanych związanych z:

a. odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej,

b. odpłatnością za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych,

c. odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,

do wysokości 50% świadczenia;

• innych egzekwowanych należności – do wysokości 25% świadczenia.

Potrącenia nie mogą przekraczać:

1. 50% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–2d oraz 6–9;

2. 60% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności alimentacyjne, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4;

3. 65% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10. (art. 140 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

W przypadku zbiegu potrąceń z ww. przyczyn, potrącenia łącznie nie mogą przekraczać 60% kwoty zasiłków, jeśli wśród zobowiązań wystąpią należności alimentacyjne oraz 50% kwoty zasiłku w stosunku do pozostałych potrąceń. W przypadku zbiegu potrąceń, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10, z potrąceniami, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1-9, potrącenia nie mogą przekraczać łącznie 70% świadczenia.

W przypadku emerytur i rent ustawodawca przewidział kwoty wolne od potrąceń. Zostały one określone kwotowo, a nie procentowo i są stałe. Są waloryzowane corocznie od 1 marca. Obecnie, a więc od 1 marca 2025 roku do końca lutego 2026 roku wynoszą one:

1. 806,67 zł – przy potrącaniu należności alimentacyjnych (o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi i w art. 139 ust. 1 pkt 4);

2. 1 331,03 zł – przy potrącaniu należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż należności alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi;

3. 1 064,84 zł – przy potrącaniu nienależnie pobranych świadczeń (art. 139 ust. 1 pkt 1–2d i 6–9 ustawy o emeryturach i rentach z FUS);

4. 322,66 zł – przy potrącaniu należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo–leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (art. 139 ust. 1 pkt 10).