Umowa o pracę zawsze stanowi obowiązkowy tytuł do wszystkich ubezpieczeń społecznych. Z kolei w przypadku zawarcia umowy zlecenia ubezpieczony może zdecydować, czy chce przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, czy też nie. Jest ono bowiem dla niego dobrowolne. Jeśli ubezpieczony podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, to prawo do zasiłku nabywa po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Jeśli natomiast jest ubezpieczony dobrowolnie, to prawo do zasiłku nabywa po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Ustawodawca przewidział ponadto szereg wyjątków, kiedy ubezpieczonemu przysługuje prawo do zasiłku bez okresu wyczekiwania.

Podstawą uzyskania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego jest wystawienie przez lekarza zaświadczenia o niezdolności do pracy. W okresie wskazanym w tym zaświadczeniu pracownik bezwzględnie nie może świadczyć pracy. Celem zwolnienia lekarskiego jest bowiem zapewnienie pracownikowi regeneracji i możliwości powrotu do zdrowia. Pracownik może co do zasady realizować potrzeby fizjologiczne, zaspokajać podstawowe potrzeby życiowe i podejmować działania sprzyjające rekonwalescencji. Jeżeli nie sprzeciwiają się temu zalecenia medyczne może również podejmować podstawowe czynności życiowe jak na przykład podstawowe zakupy spożywcze, zakupy leków oraz inne czynności mające na celu przyspieszenie powrotu do zdrowia (spacery, gimnastyka usprawniająca).

Pracownik może powrócić do pracy przed upływem okresu wskazanego w zwolnieniu lekarskim. Aby było to możliwe lekarz musi stwierdzić, że pracownik odzyskał zdolność do wykonywania pracy. Nie może tego zrobić jedynie w oparciu o własną ocenę. Samowolny powrót do pracy, bez konsultacji medycznej, może zostać bowiem oceniony jako niezgodne z celem wykorzystanie zwolnienia, powodujące pozbawienie ubezpieczonego prawa do świadczeń.

Warto również pamiętać, że jeżeli pracownik zamierza powrócić do pracy po okresie niezdolności do pracy z powodu choroby dłuższym niż 30 dni, to musi być poddany badaniom kontrolnym (zgodnie z art. 229 § 2 kodeksu pracy). Celem badania jest ustalenie zdolności pracownika do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.