Pracodawca może dyscyplinować pracowników, którzy naruszają swoje obowiązki, a także organizację pracy, stosując wobec nich kary porządkowe. Przepisy o takiej odpowiedzialności pełnią funkcję prewencyjną i represyjną. Dla jej zastosowania konieczne jest wypełnienie ustawowych przesłanek.

Przesłankami odpowiedzialności porządkowej pracownika są wina pracownika i bezprawność jego zachowania, polegająca na naruszeniu obowiązków określonych w przepisie art. 108 § 1 i 2 kodeksu pracy. Karę porządkową można zatem nałożyć wyłącznie na pracownika, którego zachowanie wypełnia wskazane wyżej przesłanki.

Za naruszenie obowiązków pracowniczych zgodnie z art. 108 § 1 i 2 kodeksu pracy ustawodawca uznaje:

• nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
• nieprzestrzeganie przepisów bhp i przeciwpożarowych,
• nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy,
• opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia,
• stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwym lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

W określeniu „nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porzadku w procesie pracy” mieści się między innymi:

• nieusprawiedliwione spóźnianie się do pracy,
• wykonywanie w godzinach pracy czynności niezwiązanych z zadaniami wynikającymi ze stosunku pracy,
• zakłócanie spokoju w miejscu pracy,
• niewłaściwe zachowanie się w stosunku do przełożonych, podwładnych lub współpracowników,
• niewykonywanie poleceń przełożonych.

(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 1990 r., sygn. I PRN 28/90).

Przywołany wyżej katalog okoliczności uzasadniających odpowiedzialność porządkową ma charakter zamknięty. Oznacza to, że uchybienia obowiązkom pracowniczym innym niż te wynikające z wymienionych przekroczeń porządkowych co do zasady nie uprawniają do stosowania sankcji porządkowych.