Postanowienie określające wynagrodzenie za pracę jest elementem koniecznym umowy o pracę. Wynika to z tej przyczyny, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. W świetle powyższego wynagrodzenie podlega szczególnej ochronie prawnej, która stanowi jedną z podstawowych zasad prawa pracy.

Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 84 kodeksu pracy). W tym zakresie mieści się także zakaz dokonywania przez pracodawcę dowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Ustawodawca w kodeksie pracy wskazuje granice dopuszczalnych potrąceń oraz kwoty wolne od potrąceń.

Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

1. w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;

2. w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia (art. 87 § 3 kodeksu pracy).

Potrącenia dokonywane w celu łącznej egzekucji innych niż alimentacyjne należności oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia. Jeżeli wraz z nimi egzekwowane są należności alimentacyjne, to wartość potrąceń nie może przekraczać trzech piątych wynagrodzenia.

Z kolei kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108 kodeksu pracy. Zgodnie z § 3 przywołanego artykułu kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3 (art. 87 § 4 kodeksu pracy).

Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości (art. 87 § 5 kodeksu pracy).

Drugim mechanizmem ochronnym jest kwota wolna od potrąceń. Jest to kwota, poniżej której nie można dokonać potrącenia. Gwarantuje ona pracownikom zachowanie minimum bytowego.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne

2. 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;

3. 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 87¹ § 1 kodeksu pracy).

W przypadku gdy ściągnięciu podlegają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności alimentacyjnych, nie ma kwoty wolnej od potrąceń.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wysokość kwoty wolnej od potrąceń ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 87¹ § 2 kodeksu pracy).

Wskazane powyżej mechanizmy ochronne stosuje się do potrąceń dokonywanych bez zgody pracownika. Zgodnie z art. 91 § 1 kodeksu pracy, należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. W takiej sytuacji kwota wolna od potrąceń jest zróżnicowana w zależności od tego, czy wierzycielem jest pracodawca czy osoba trzecia. Przy potrąceniu należności na rzecz pracodawcy wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Natomiast przy egzekucji należności innych niż należności na rzecz pracodawcy wolna od potrąceń jest kwota stanowiąca 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę.