Dodatkowe świadczenia dla pracownika, wypłacane przez pracodawcę obok wynagrodzenia zasadniczego, mogą przybierać przeróżne formy i wynikać z różnych źródeł. Pracodawca może wypłacać je, będąc do tego zobowiązanym, jak i podejmując swobodną decyzję o docenieniu finansowym danego pracownika.

W języku potocznym premia i nagroda są często używane zamiennie. Nie mają one jednak takiego samego zakresu pojęciowego. Jedna z nich ma charakter uznaniowy, a do wypłaty drugiej pracodawca jest zobowiązany w razie zajścia określonych przesłanek.

W oparciu o art. 105 kodeksu pracy pracodawca przyznaje i wypłaca nagrody. Zgodnie z treścią tego przepisu: pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia. Odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia składa się do akt osobowych pracownika. Premia natomiast najczęściej wynika tylko z wewnętrznych postanowień obowiązującego u danego pracodawcy układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania albo też bezpośrednio z umowy o pracę konkretnego pracownika.

Decydującym kryterium pozwalającym na rozróżnienie premii od nagrody jest to, czy odpowiednie akty prawne (układy zbiorowe, regulaminy lub umowy o pracę) przewidują z góry skonkretyzowane i podlegające weryfikacji przesłanki nabycia prawa do świadczenia lub przesłanki prowadzące do jego pozbawienia albo obniżenia (tak zwane reduktory). Jeżeli tak jest, to w takim przypadku mamy do czynienia z premią, której pracownik może skutecznie dochodzić od pracodawcy, wykazując spełnienie przesłanek nabycia prawa. Wtedy premia ma roszczeniowy charakter i jest zwykle określana jako premia regulaminowa. Nagroda (określana jako premia uznaniowa) nie ma zaś charakteru roszczeniowego i nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2000 r., sygn. akt I PKN 17/00). Jej uznaniowy charakter polega na tym, że zarówno przyznanie jej pracownikowi, jak i określenie wysokości nagrody należy do zakresu swobodnego uznania pracodawcy, a stosowne postanowienie w regulaminie wynagradzania nie jest konieczne. Nagrody nie można od pracodawcy w żaden sposób wyegzekwować, natomiast premię regulaminową – jeżeli zostaną spełnione określone przesłanki – tak.