W ostatnich miesiącach trwały intensywne prace nad projektem nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Projekt ten wzbudza duże emocje zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców, ponieważ zakłada przyznanie inspektorom pracy prawa do przekształcania umów cywilnoprawnych w stosunek pracy. Niedawno opublikowano już trzecią wersję projektu, który również nie jest wolny od negatywnych ocen.

Przekształcenie umowy cywilnoprawnej w stosunek pracy wymaga obecnie rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Omawiana nowelizacja przewiduje, że inspektor pracy będzie mógł wydać decyzję administracyjną, która z mocy prawa przekształci umowę zlecenia czy relację B2B w umowę o pracę. W ocenie projektodawców to rozwiązanie ma ograniczyć nadużycia i przyspieszyć procedurę, ale z drugiej strony budzi obawy o nadmierną ingerencję w zasadę swobody umów.

Odpowiedzią na liczne negatywne komentarze na temat zaproponowanego rozwiązania było wprowadzenie zmian do pierwotnego projektu. Najnowsza treść przewiduje następujące zmiany:

• ograniczony do trzech lat (od wszczęcia postępowania) okres, w którym inspektorzy pracy będą mogli przekształcać umowy. Pierwotny projekt nie przewidywał takiego limitu.
• możliwość uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności przez Głównego Inspektora Pracy lub sąd – pierwotny projekt zakładał, że decyzje inspektorów będą natychmiast wykonalne. Obecnie przewidziano możliwość dodatkowej kontroli. Uchylenie będzie możliwe, jeśli natychmiastowa wykonalność mogłaby spowodować istotne i nieodwracalne skutki dla pracodawcy lub osoby, której praw i obowiązków dotyczy (przesłanki są oceniane jako nieostre i pozostawiające dużą swobodę decyzyjną).
• wprowadzenie odpowiedzialności odszkodowawczej inspektorów – dzięki temu zwiększona ma zostać ostrożność i profesjonalizm przy wydawaniu rozstrzygnięć.

Nowelizacja ustawy o PIP ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku i stanowi część Krajowego Planu Odbudowy. Jej głównym celem jest ograniczenie nadużywania umów cywilnoprawnych oraz wzmocnienie ochrony pracowników. Jednak projekt wzbudza duże kontrowersje, a wprowadzane zmiany nie poprawiają jego oceny. Warto śledzić dalszą drogę legislacyjną tych przepisów, ponieważ będą one miały ogromne znaczenie dla uczestników rynku pracy.