Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku. W tym celu pracownik jest poddawany badaniom wstępnym, okresowym, ale także kontrolnym.

Badania kontrole służą potwierdzeniu zdolności pracownika do wykonywania pracy po długotrwałej nieobecności w pracy z powodu choroby – trwającej dłużej niż 30 dni. Obowiązek pracodawcy w tym zakresie wynika z art. 229 § 2 Kodeksu pracy. Zdolności pracownika do pracy nie może ocenić nikt inny niż lekarz medycyny pracy. Nie może tego zrobić ani pracodawca, ani pracownik. „[…] jeżeli pracownik stawi się do pracy i zgłosi gotowość jej wykonywania, obowiązek skierowania go na kontrolne badania lekarskie spoczywa na pracodawcy” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2005 roku, II PK 319/04).

Z obowiązkiem pracodawcy skorelowany pozostaje obowiązek pracownika poddania się takim badaniom. Wobec pracownika, który odmawia wykonania obowiązku w tym zakresie, mogą zostać wyciągnięte konsekwencje. Może to skutkować nawet rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę w trybie dyscyplinarnym. Na poparcie takiego stanowiska można przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 roku, sygn. I PKN 642/99. Sąd orzekający stwierdził w nim,  że „zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy (art. 100 i art. 211 pkt 5 KP [kodeksu pracy]), może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP.” Dodatkowo, za czas niewykonywania pracy z powodu niepoddania się badaniom kontrolnym z winy pracownika, nie otrzyma on wynagrodzenia.

Pracodawca, który dopuszcza pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika i naraża się na sankcją, o której stanowi art. 283 § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z treścią tego przepisu, kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.