Kobieta, która urodzi dziecko, będąc niezdolną do samodzielnej egzystencji albo stając się niezdolną do samodzielnej egzystencji już po jego urodzeniu, może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego. Musi jednak wykorzystać co najmniej 8 tygodni takiego urlopu po porodzie.

W przypadku, gdy matka po urodzeniu dziecka, ze względu na swój stan zdrowia nie może sprawować opieki nad noworodkiem, prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego może przejąć ojciec lub inny członek najbliższej rodziny. Zgodnie z art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa: „W przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo ubezpieczonemu – innemu członkowi najbliższej rodziny, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem”.

Co ważne, kobieta może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego dopiero po upływie 8 tygodni, aby z tego uprawnienia mogły korzystać inne osoby. W okresie pobierania przez matkę zasiłku macierzyńskiego osoba sprawująca opiekę nad nowonarodzonym dzieckiem może korzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni, jeżeli przerwie ona zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 32a ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa). W przypadku gdy niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstanie po porodzie, po wykorzystaniu 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego, prawo do zasiłku dla innych ubezpieczonych uprawnionych do jego wypłaty nastąpi od dnia następnego po dniu, w którym powstała niezdolność matki do samodzielnej egzystencji.

Powyżej opisane okoliczności dotyczą przypadków, gdy kobieta niezdolna do samodzielnej egzystencji w dniu porodu podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. Jeśli natomiast w tym dniu nie była ona objęta ubezpieczeniem albo nie posiadała tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, to zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za okres przypadający po dniu zaistnienia tych okoliczności (art. 29 ust. 9 pkt 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa). W takiej sytuacji matka dziecka nie będzie korzystała z zasiłku macierzyńskiego przez pierwsze 8 tygodni.  

Dowodem niezbędnym do wypłaty zasiłku osobie innej niż matka jest orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji matki dziecka, wydane przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską ZUS, rzeczoznawcę KRUS lub orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym wydane przez zespół orzekania o niepełnosprawności, które jest traktowane na równi z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.