Pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku wykonywania pracy przez określony czas na podstawie wniosku pracownika. Jeśli za taki czas niewykonywania pracy pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie to ten okres nazywany jest urlopem bezpłatnym.

Okres urlopu bezpłatnego stanowi okres nieskładkowy. Oznacza to, że  pracownik w tym czasie nie podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Jeżeli urlop bezpłatny przypada na tak zwany okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego, to nie należy do niego wliczać dni, w których pracownik korzystał z urlopu bezpłatnego.  

Zgodnie z art. 12 ust.2 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy nie przysługuje w okresach niezdolności do pracy przypadających w czasie urlopu bezpłatnego. Jeżeli niezdolność do pracy powstanie w trakcie urlopu bezpłatnego i trwa nadal po jego zakończeniu, pracownik nabywa prawo do zasiłku chorobowego za okres po powrocie z tego urlopu. Pomimo że urlop bezpłatny jest okresem, w którym zasiłkobiorca nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, to od następnego dnia po zakończeniu okresu urlopu bezpłatnego nabędzie on prawo do zasiłku na takich samych zasadach jak ubezpieczeni posiadający okres wyczekiwania na prawo do świadczeń.