„W myśl utrwalonego stanowiska judykatury, podstęp stanowi wadę oświadczenia woli zakładającą celowe, umyślne działanie sprawcy skierowane na wywołanie takiego niezgodnego z prawdą obrazu rzeczywistości u osoby, na wolę której oddziałuje, by zdolny on był do nakłonienia jej do złożenia oświadczenia woli określonej treści (por. przykładowo uzasadnienie wyr. SN z 23.3.2000 r., II CKN 805/98, Legalis; wyr. SA w Białymstoku z 9.2.2017 r., I ACa 768/16, Legalis; wyr. SA w Szczecinie z 30.3.2016 r., I ACa 956/15, Legalis). Jego istotą jest zatem naruszenie swobody decyzyjnej osoby składającej oświadczenie woli, przez wywołanie u niej lub utrzymanie mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy, w celu skłonienia do złożenia określonego oświadczenia woli (tak A. Janas, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 824; R. Strugała, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2017, s. 234).

Działanie podstępne jest zawsze działaniem zawinionym i umyślnym (P. Nazaruk, w: J. Ciszewski, Komentarz KC, 2014, s. 196; B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, w: M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Komentarz KC, 2014, s. 1016). Może być ono zarówno działaniem w zamiarze bezpośrednim (dolus directus), przejawiającym się w chęci wywołania w umyśle kontrahenta fałszywego obrazu rzeczywistości, jak i w zamiarze ewentualnym (dolus eventualis; S. Rudnicki, R. Trzaskowski, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 1, 2014, s. 696; S. Rudnicki, w: S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz KC. Część ogólna, 2011, s. 424) przez godzenie się na wywołanie u kontrahenta takiego fałszywego obrazu rzeczywistości (por. wyr. SA w Szczecinie z 30.3.2016 r., I ACa 956/15, Legalis; zob. także B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady, s. 139; A. Jedliński, w: A. Kidyba, Komentarz KC, t. 1, 2012, s. 569). Bez znaczenia jest stopień winy i motywacja osoby, która dopuściła się podstępu (A. Janas, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 824). Nie jest jednak wystarczające niedbalstwo – nawet jeżeli jego skutkiem będzie wprowadzenie w błąd osoby składającej oświadczenie woli, sytuację taką rozpatrywać należy na podstawie art. 84, a nie art. 86 KC (por. P. Nazaruk, w: J. Ciszewski, Komentarz KC, 2014, s. 196; B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady, s. 139).” (Kodeks cywilny. Komentarz, red. prof. dr hab. Mariusz Załucki).

Przesłanki dopuszczalności powołania się na podstęp zostały złagodzone względem tych zastrzeżonych dla czynności dokonanych pod wpływem błędu. Wystarczy, aby błąd został wywołany przed drugą stronę czynności prawnej. Wynika to z treści art. 86 § 1 kodeksu cywilnego: „jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.” Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna (art. 86 § 2 kodeksu pracy).

Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu wywołanego podstępnie dotknięta jest nieważnością względną. Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem podstępu, może złożyć stosowne oświadczenie i w ten sposób uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia, doprowadzając do unieważnienia ex tunc wadliwej czynności prawnej.