Zwolnienie z obowiązku odbycia pierwszego i kolejnych szkoleń okresowych bhp

Zgodnie z art. 237³ kodeksu pracy (dalej: KP), nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (§ 1). Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie (§ 2).

Szczegółowe kwestie związane z organizacją szkoleń bhp zostały uregulowane w rozporządzeniu przywołanym w zapytaniu. Szkolenie w dziedzinie bhp jest organizowane jako szkolenie wstępne oraz szkolenie okresowe. W § 14 ust. 2 rozporządzenia zostały wymienione grupy uczestników objętych obowiązkiem odbycia szkolenia okresowego. Są to:

1. osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;
2. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych;
3. pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;
4. pracownicy służby bhp i inne osoby wykonujące zadania tej służby;
5. pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni w pkt 1-4, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bhp.

Częstotliwość szkolenia okresowego jest uzależniona od rodzaju zajmowanego stanowiska pracy. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. Natomiast szkolenie okresowe osób wymienionych w pkt 1 oraz 3-5 powinno być przeprowadzane nie rzadziej niż raz na 5 lat, a w przypadku pracowników administracyjno-biurowych nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Termin odbycia pierwszego szkolenia okresowego również uzależniony jest od rodzaju zajmowanego stanowiska pracy. Pierwsze szkolenie okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach wymienionych w pkt 1 przeprowadza się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach, natomiast osób zatrudnionych na stanowiskach wymienionych w pkt 2-5 – w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach.

Przepis § 15 ust. 5 rozporządzenia przewiduje możliwość zwolnienia z obowiązku odbycia pierwszego szkolenia okresowego na danym stanowisku z uwagi na fakt posiadania aktualnego zaświadczenia o odbyciu szkolenia okresowego:

• na tym samym stanowisku u innego pracodawcy lub
• na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk (u danego lub innego pracodawcy), jeżeli jego program uwzględniał zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego na nowym stanowisku pracy u danego pracodawcy.

Ponadto, § 17 rozporządzenia przewiduje możliwość zwolnienia z obowiązku odbycia szkolenia okresowego (bez wskazania, czy chodzi o pierwsze czy następne tego typu szkolenie) z uwagi na fakt ukończenia przed upływem terminu przewidzianego do jego odbycia:

• szkolenia (nie tylko w dziedzinie bhp) bądź
• dokształcania lub doskonalenia zawodowego związanego z nauką zawodu, przyuczeniem do zawodu lub podnoszeniem kwalifikacji zawodowych (pod warunkiem, że program wymienionych powyżej form kształcenia uwzględniał program szkolenia okresowego wymaganego dla określonego stanowiska pracy.)

Z uwagi na krzyżujące się zakresy obydwu przywołanych przepisów (tj. § 15 ust 5 oraz § 17 rozporządzenia), regulacja w nich zawarta stwarza problemy interpretacyjne w praktyce.

W porównaniu do § 15 ust. 5 rozporządzenia, zwolnienie przewidziane w § 17 rozporządzenia posiada szerszy zakres. O ile bowiem § 15 ust. 5 rozporządzenia dedykowany jest wyłącznie przypadkom zwolnienia z obowiązku odbycia pierwszego szkolenia okresowego, o tyle regulacja zawarta w § 17 rozporządzenia znajduje zastosowanie do każdego szkolenia okresowego, tzn. zarówno pierwszego, jak i następnych.

Przepis § 17 rozporządzenia stanowi, że przewidziane w nim formy kształcenia uważa się za równoznaczne z odbyciem wymaganego szkolenia okresowego, jeżeli zostały „ukończone w okresie, o którym mowa w § 15 rozporządzenia”. Tymczasem w treści § 15 rozporządzenia przywołane są zarówno „okresy pierwszego szkolenia okresowego” (zob. § 15 ust. 4 rozporządzenia), jak i „okresy kolejnych” szkoleń tego typu (zob. § 15 ust. 1 i 2 rozporządzenia). Stąd też zasadnym wydaje się być wniosek, że formy kształcenia wymienione w § 17 rozporządzenia zwalniają z obowiązku odbycia zarówno pierwszego, jak i kolejnego szkolenia okresowego, pod warunkiem, że ich program obejmuje całość problematyki omawianej podczas szkolenia okresowego wymaganego dla określonego stanowiska pracy.