W okresie czterech lat poprzedzających osiągnięcie wieku emerytalnego pracownicy, który posiadają okres zatrudnienia pozwalający im na przejście na emeryturę z chwilą osiągnięcia odpowiedniego wieku, podlegają szczególnej ochronie. Pracodawca nie może im w tym okresie ani wypowiedzieć umowy o pracę, ani wręczyć wypowiedzenia zmieniającego. Zakaz ten wynika z art. 39 Kodeksu pracy.

Warto pamiętać, że obejmuje zarówno pracowników przechodzących na emeryturę według zasad ogólnych, a także pracowników korzystających z obniżonego wieku emerytalnego oraz nabywających prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., sygn. akt II PK 282/10). Ochrona przewidziana w art. 39 Kodeksu pracy nie dotyczy nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Omawiany zakaz nie ma charakteru bezwzględnego. Ustawodawca przewidział pewne wyjątki, kiedy możliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę albo warunków pracy i płacy pracownikowi w wieku ochronnym. Jeden z nich zaistnieje w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41¹ Kodeksu pracy).

Ponadto pracodawca będzie mógł wypowiedzieć warunki pracy i płacy. Po pierwsze, będzie mógł to zrobić, wprowadzając nowe zasady wynagradzania dla ogółu pracowników zatrudnionych u niego lub tej ich grupy, do której pracownik w wieku ochronnym należy. „Przez „zasady wynagradzania” z art. 43 pkt 1 Kodeksu pracy należy rozumieć wynikające z przepisów prawa pracy reguły określające wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy (art. 78 § 2 kodeksu pracy)” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2016 roku, sygn. akt I PK 127/15). Trzeba pamiętać, że wyjątek ten nie pozwala na zmiany zasad dotyczących wypłaty odprawy emerytalno-rentowej. Po drugie art. 43 pkt 2 Kodeksu pracy przewiduje, że pracodawca będzie mógł dać wypowiedzenie zmieniające pracownikowi w przypadku stwierdzenia orzeczeniem lekarskim utraty przez pracownika zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinionej przez niego utraty uprawnień koniecznych do jej wykonywania. Ustawodawca umożliwia również wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi w wieku ochronnym, jeśli u danego pracodawcy mają miejsce zwolnienia grupowe, czyli w trybie określonym ustawą z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Chociaż w tym przypadku warto pamiętać, że jeżeli wypowiedzenie zmieniające powoduje obniżenie wynagrodzenia, to pracownikowi przysługuje, do końca okresu, w którym korzystałby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z Kodeksu pracy (art. 5 ust. 6 ustawy o zwolnieniach zbiorowych).

Na zakończenie warto przypomnieć, że omawiany zakaz nie obejmuje samego rozwiązania umowy o pracę. Oznacza to, że w sytuacji, gdy pracodawca złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę przed osiągnięciem przez pracownika wieku ochronnego, to stosunek pracy może rozwiązać się w okresie ochronnym.