Choroba jest co do zasady okolicznością niedającą się przewidzieć. Jednak pogorszenie stanu zdrowia może wynikać ze zdarzeń, których zaistnienia ubezpieczony mógł uniknąć albo celowo je wywołał lub przyczynił się do ich zaistnienia.

Takie okoliczności ustawodawca przewidział między innymi w art. 16 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z jego treścią ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności. „Chodzi tu o absencję chorobową powiązana ze spożyciem alkoholu wywołującym w organizmie ubezpieczonego stan zatrucia alkoholowego. Mamy wtedy do czynienia z wyłączną i bezpośrednią zależnością między nadużyciem alkoholu na chorobą powodującą niezdolność do pracy (tak: I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia i konstrukcje prawne, s. 346). Także absencja chorobowa związana z nadużywaniem alkoholu, polegająca na powstaniu różnego rodzaju powikłań i dolegliwości, obejmujących różne organy i narządy ubezpieczonego, pozostaje w wyłącznym i bezpośrednim związku z nadużyciem alkoholu.” (Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak). Informację o przyczynie powstałej niezdolności lekarz zamieści w wystawionym zaświadczeniu lekarskim wpisując kod literowy C.

Jeżeli natomiast niezdolność do pracy została spowodowana w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, jakiego dopuścił się ubezpieczony, traci on prawo do zasiłku za cały okres niezdolności do pracy (art. 15 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Należy jednak pamiętać, że ubezpieczony straci prawo do zasiłku w przypadku, gdy okoliczności te zostaną stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu. „Przy ustalaniu przesłanek wyłączenia ochrony ubezpieczeniowej nie wystarczy tzw. „oczywistość” popełnienia przestępstwa czy wykroczenia, lecz konieczne jest prawomocne orzeczenie sądu. Oznacza to, że do czasu wydania prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego umyślne popełnienie przez ubezpieczonego przestępstwa lub wykroczenia, ubezpieczony może korzystać z zasiłku chorobowego, ryzykując jednak w przyszłości konieczność jego zwrotu jako świadczenia nienależnie pobranego na podstawie art. 66 ust. 2 ZasiłkiU [ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa].” (Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak).

W każdym z powyższych przypadków okresy niezdolności, za które ubezpieczony nie nabył prawa do zasiłku należy wliczyć do okresu zasiłkowego.