Skopiuj link
Uzgodnienie treści regulaminu ZFŚS
Art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2016 roku, poz. 800), zwanej dalej ustawą o ZFŚS, w związku z art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 1881 z póź. zm.), zwanej dalej ustawą o związkach zawodowych, zobowiązuje pracodawcę do uzgodnienia treści regulaminu ZFŚS z zakładową organizacją związkową.
Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, powinny one, w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu regulaminu, przedstawić pracodawcy wspólne stanowisko. Jeżeli we wskazanym terminie organizacje związkowe nie przedstawią wspólnego stanowiska, pracodawca podejmie decyzję w sprawie przyjęcia regulaminu, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych)
Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin funduszu z pracownikiem wybranym przez załogę (art. 8 ust. 2 in fine ustawy o ZFŚS).
Regulamin ZFŚS nie może zostać wprowadzony w życie bez jego uzgodnienia z organizacją związkową. Uzgodnienie stanowi bowiem formę współuczestnictwa pracodawcy oraz organizacji związkowej w osiągnięciu porozumienia w przedmiocie treści regulaminu. W praktyce oznacza to, iż strony są obowiązane prowadzić negocjacje aż do momentu osiągnięcia konsensusu.
Milczenie przedstawicieli związków zawodowych i niepodjęcie rokowań w przedmiocie regulaminu ZFŚŚ nie może być natomiast uznane za dorozumianą (domniemaną) aprobatę propozycji pracodawcy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1998 roku, III ZP 13/98)
Regulamin ZFŚS określa przede wszystkim zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej oraz warunki korzystania ze świadczeń z funduszu. Regulamin nie może natomiast przyznawać pracownikom praw podmiotowych do określonych świadczeń. Takie postanowienia wykraczają poza dozwoloną prawem treść regulaminu i nie rodzą skutków prawnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2010 r., II PK 186/09)
Tworząc regulamin ZFŚS pracodawca i związek zawodowy muszą pamiętać, iż jego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, uzależniającego przyznawanie usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 579/00).
Przyznawanie pracownikom świadczeń z ZFŚS
Art. 27 ustawy o związkach zawodowych przewiduje również powinność uzgodnienia przez pracodawcę w porozumieniu z zakładową organizacją związkową zasad przyznawania świadczeń z ZFŚS. Oznacza to, pracodawca nie może sam zdecydować o przyznaniu świadczeń z funduszu oraz ich wysokości. Związki zawodowe powinny współdziałać z pracodawcą przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu poszczególnym pracownikom świadczeń z ZFŚS i ich wartości, np. świadczeń rzeczowych i pieniężnych, których wysokość nie wynika w sposób bezpośredni z regulaminu, lecz z indywidualnej oceny sytuacji socjalnej uprawnionego.
W praktyce realizacja omawianego obowiązku przyjmuje postać cyklicznych spotkań pracodawcy z przedstawicielami związków zawodowych, w trakcie których podejmowane są decyzje w przedmiocie przyznania poszczególnym pracownikom świadczeń z funduszu oraz ich wysokości.
Roszczenie o zwrot wydatkowanych środków
Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o ZFŚS Związkom zawodowym przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na Fundusz.
Powyższe uprawnienie materializuje się, w sytuacji gdy związki zawodowe stwierdzą nieprawidłowe wydatkowanie środków z ZFŚS, np. z pominięciem kryteriów socjalnych lub na cele niewskazane w regulaminie ZFŚS.
W wyroku z dnia 10 kwietnia 2013 roku Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż roszczenie związku zawodowego o zwrot wydatkowanych z funduszu środków ma charakter prywatnoprawny i ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od daty wymagalności. Sąd uznał także, iż przedmiotowe roszczenie ma charakter majątkowy. Uwzględnienie przez sąd roszczenia z art. 8 ust. 3 ustawy o ZFŚS przedstawia bowiem dla osób reprezentowanych przez związek zawodowy wymiar ekonomiczny, powiększając środki funduszu, do korzystania z którego są uprawnieni (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 roku, II PK 272/12, OSNP 2014, nr 1, poz. 7, MPP 2013, nr 8, poz. 420).