Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Po spełnieniu określonych przez ustawodawcę przesłanek ubezpieczony niezdolny do pracy ma prawo do renty na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu, który jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a jego niezdolność do pracy powstała w okresach ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy. Charakter renty jest uzależniony od oceny niezdolności do pracy oraz rokowań odzyskania zdolności do pracy.

Osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, jest uznawana za całkowicie niezdolną do pracy. Natomiast częściową niezdolność do pracy orzeka się wobec osoby, którą utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem jej kwalifikacji.

Na rodzaj orzeczonej niezdolności do pracy ma wpływ to, czy są rokowania odzyskania zdolności do pracy. Jeżeli według wiedzy medycznej istnieją szanse na powrót do pracy, to organ wydaje decyzję o okresowej niezdolności do pracy. Trwała niezdolność do pracy występuje natomiast wtedy, gdy takich rokowań nie ma.

Co do zasady niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Jeżeli jednak według wiedzy medycznej nie ma rokowań na odzyskanie zdolności do pracy przed upływem tego okresu, to można ją orzec na dłuższy okres. W takim przypadku niezdolność do pracy może mieć również charakter trwały, ale nie musi.