Tytuł wykonawczy jako podstawa dokonywania potrąceń z wynagrodzenia

Wśród należności podlegających potrąceniu z wynagrodzenia za pracę bez zgody pracownika przepis art. 87 §  1 kodeksu pracy wskazuje m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych oraz na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

Definicja tytułu wykonawczego zawarta jest w artykule 776 zd. 2 kodeksu postępowania cywilnego. Z przedmiotowego przepisu wynika, iż tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Tytuł wykonawczy składa się zatem z dwóch elementów, a mianowicie tytułu egzekucyjnego oraz klauzuli wykonalności.

Zgodnie z art. 777 § 1 kodeksu postępowania cywilnego tytułem egzekucyjnym jest:

1. orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem,
2. orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
3. inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej,
4. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie,
5. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności,
6. akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.

Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji (pkt 4-6) może zostać złożone także w odrębnym akcie notarialnym (art. 777 § 2 kodeksu postępowania cywilnego).

Klauzula wykonalności to akt sądowy stwierdzający, iż tytuł egzekucyjny nadaje się do wykonania i przeprowadzenia na jego podstawie egzekucji. Nadto nakazuje on wszystkim urzędom i zainteresowanym podmiotom wykonanie tego tytułu.

Klauzula wykonalności nadawana jest w drodze postanowienia sądu, z urzędu lub na wniosek. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności powinno wskazywać tytuł egzekucyjny, a w razie potrzeby świadczenie podlegające egzekucji oraz zakres egzekucji. Ponadto postanowienie winno obejmować informację, czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne. Co więcej, jeżeli sąd nadaje klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej, postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności powinno zawierać, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej, zobowiązanie komornika do przeliczenia na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez NBP na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi (art. 783 § 1 kodeksu postępowania cywilnego).

Niezwłocznie po ogłoszeniu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, a gdy ogłoszenia nie było – niezwłocznie po jego wydaniu, klauzulę wykonalności umieszcza się na tytule egzekucyjnym. Klauzula wykonalności zawiera stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji, a w razie potrzeby także informacje wskazane w postanowieniu o nadaniu klauzuli wykonalności (art. 783 § 2 kodeksu postępowania cywilnego).

Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności orzeczeniom sądu lub referendarza sądowego jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, poprzez umieszczenie na tytule egzekucyjnym klauzuli wykonalności i opatrzenie jej podpisem sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. Na oryginale orzeczenia umieszcza się wzmiankę o nadaniu klauzuli wykonalności. Również w przypadku gdy orzeczenia sądu lub referendarza sądowego wydawane są w postaci elektronicznej, klauzula wykonalności wydawana jest bez spisywania odrębnej sentencji. Jej nadanie następuje poprzez umieszczenie klauzuli wykonalności w systemie teleinformatycznym i opatrzenie jej kwalifikowanym podpisem elektronicznym sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie (art. 783 § 3, 3¹ kodeksu postępowania cywilnego).