Skopiuj link
Przepisy prawa pracy rozróżniają dwa rodzaje przekroczeń norm czasu pracy, które wywołują skutek w postaci powstania po stronie pracownika pracy w godzinach nadliczbowych. Mowa tutaj o przekroczeniu normy dobowej oraz normy tygodniowej. Dla prawidłowej rekompensaty naturalnej pracy nadliczbowej (czyli poprzez udzielenie czasu wolnego) konieczne jest ustalenie chwili, w której dochodzi do powstania przekroczenia konkretnej normy czasu pracy.
Przy przekroczeniu normy tygodniowej godziny nadliczbowe powstaną dopiero z chwilą zakończenia okresu rozliczeniowego, gdy jest możliwe dokonanie rozliczenia czasu pracy z uwzględnieniem wszystkich zdarzeń, jakie miały miejsce w okresie rozliczeniowym. Zupełnie inaczej należy postrzegać moment powstania godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej czasu pracy. Takie godziny nadliczbowe powstaną bowiem zawsze z upływem doby pracowniczej, w której doszło do przekroczenia obowiązującej pracownika dobowej normy czasu pracy bądź przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy wynikającego z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Moment ustalenia wystąpienia pracy nadliczbowej ma szczególne znacznie dla ustalenia momentu zapłaty za pracę nadliczbową. Z tą chwilą powstanie bowiem po stronie pracownika prawo do opłacenia pracy nadliczbowej, oprócz normalnego wynagrodzenia, stosownym dodatkiem.
Alternatywną formą rekompensaty pracy nadliczbowej jest rekompensata naturalna tj. udzielenie czasu wolnego w trybie prawem przewidzianym. I tak art. 1512 § 1 Kodeksu pracy dopuszcza możliwość zrekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych w odpowiedzi na pisemny wniosek pracownika, w którym pracownik określi termin i wymiar wnioskowanego czasu wolnego. Ceną, jaką zapłaci pracownik, w zamian za uzyskanie czasu wolnego w dogodnym dla siebie terminie, jest niekorzystna proporcja, według której następuje udzielenie czasu wolnego. Udzielenie czasu wolnego w trybie art. 1512 § 1 Kodeksu pracy uprawnia bowiem pracownika do czasu wolnego w tym samym wymiarze co czas przepracowany w godzinach nadliczbowych.
W praktyce mnóstwo wątpliwości budzi kwestia terminu, w którym powinno pomiędzy pracodawcą a pracownikiem zostać dokonane uzgodnienie terminu udzielenia czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych. Pomocne w tym zakresie jest stanowisko wyrażone przez Główny Inspektorat Pracy w piśmie z dnia 21 kwietnia 2009 r. (nr rej. GPP-306-4560-32/09/PE/RP), zgodnie z którym „pracodawca może zostać zwolniony z obowiązku finansowej rekompensaty przekroczeń dobowych (wypłaty dodatku za pracę godzinach nadliczbowych) jedynie wtedy, gdy przed terminem płatności wynagrodzenia za pracę przypadającym bezpośrednio po wystąpieniu godzin nadliczbowych z przekroczenia normy dobowej pracownik wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego bądź pracodawca skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 1512 § 2 k.p. i oznaczy w grafiku pracownika termin udzielenia czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych”.
Zatem pracodawcy stosujący dłuższe niż miesiąc okresy rozliczeniowe nie mogą zwlekać z rozliczeniem pracy nadliczbowej wynikającej z przekroczenia normy dobowej czasu pracy do końca okresu rozliczeniowego. W świetle przywołanego stanowiska złożenie przez pracownika wniosku o udzielenie czasu wolnego powinno nastąpić przed terminem wypłaty wynagrodzenia za miesiąc, w którym wystąpiły godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Innymi słowy, długość przyjętego przez pracodawcę okresu rozliczeniowego, jest nieistotna dla udzielenia odpowiedzi na pytanie, w którym momencie pracownik powinien mieć jasność, co do sposobu rekompensaty wykonywanej przez niego pracy nadliczbowej. Jeśli zakończy się miesiąc, w którym wystąpiła praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia normy dobowej, a strony milczą na temat zrekompensowania jej udzieleniem czasu wolnego, oznacza to, że świadczenia należne pracownikowi powinny znaleźć się na liście płac, nawet jeśli okres rozliczeniowy nie uległ jeszcze zakończeniu.
Zobacz szkolenia:
