Prawo do wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie

W art. 151¹⁰ kodeksu pracy określono sytuacje, w których praca w niedziele, a także w święta jest dozwolona. Należą do nich m.in. konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, praca w ruchu ciągłym, praca zmianowa, praca w transporcie i w komunikacji.

W zamian za pracę w niedzielę pracownik ma prawo do dnia wolnego (art. 151¹¹ § 1 kodeksu pracy). Niezależnie od tego ustawodawca przyznał pracownikowi świadczącemu pracę w niedzielę prawo do niedzieli wolnej od pracy raz na cztery tygodnie. Zgodnie z dyspozycją art. 151¹² zd. 1 kodeksu pracy: „Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.” Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 144., czyli w systemie pracy weekendowej. Charakteryzuje się on bowiem tym, iż praca świadczona jest wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Ustawodawca nie precyzuje, w jaki sposób ustalić okres czterech tygodni, o którym mowa w art. 151¹² kodeksu pracy, oraz początek czterotygodniowego okresu, w jakim ma przypadać wolna niedziela.

Stanowisko w tym zakresie zaprezentował Główny Inspektorat Pracy w dniu 4 sierpnia 2009 roku w sprawie zasad wyznaczania niedzieli wolnej od pracy raz na cztery tygodnie (GPP-459-4560-49/09/PE/RP). Wskazał w nim, że „art. 151¹² k.p. nie precyzuje, jak liczyć te cztery tygodnie. Można więc przyjąć, że rytm, w jakim podwładnemu będzie udzielana wolna niedziela, jest niezależny od okresów rozliczeniowych i w zasadzie powinien być odnoszony do układu tygodni w roku kalendarzowym. Natomiast z uwagi na to, że ten przepis nie określa początku czterotygodniowego okresu, w jakim ma przypadać wolna niedziela, pracodawca wywiąże się z tego wymogu, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie będzie przypadać co najmniej jedna niedziela wolna od pracy. […] Zgodnie z art. 151¹²  k.p. pracujący w niedziele (poza wyjątkiem określonym w art. 144 k.p.) powinien korzystać co najmniej raz na cztery tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Wynika z tego, że zatrudniający pracownika w niedzielę w sytuacjach przewidzianych art. 151¹⁰ k.p. musi udzielić mu co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych czterech następujących po sobie tygodni.”