W wyniku nowelizacji ustawy, poczynając od 1 września 2009 r., uchylony został przepis, zgodnie z którym osoba, chcąca dobrowolnie kontynuować ubezpieczenie emerytalne i rentowe w ZUS po ustaniu dotychczasowego ubezpieczenia, musiała zgłosić wniosek o dobrowolne objecie ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym w terminie 30 dni od dnia ustania poprzedniego ubezpieczenia. Od 1 września 2009r. wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń wnioskodawca można złożyć wybranym przez siebie terminie.
Dobrowolne kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po ich ustaniu zapewnia ciągłość ubezpieczeń tym osobom, które utraciły dotychczasowy tytuł do ubezpieczeń i nie mają innych tytułów do objęcia ubezpieczeniem. Zatem jeżeli ubezpieczony z tytułu zatrudnienia straci pracę, może na zasadzie dobrowolności zgłosić się do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z myślą o przyszłych świadczeniach. Powinien jednak pamiętać, że nie obowiązuje w tu gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w przypadku gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał. Ponadto, gdy dana osoba ma dwa lub więcej tytuły, z których obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i tylko jeden z tych tytułów ustanie, wówczas osoba ta nie może kontynuować ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, gdyż nadal podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom z drugiego tytułu.
Również w przypadku gdy dany ubezpieczony, który złożył wniosek o kontynuowanie ubezpieczeń, uzyskuje ponownie tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń ( np. rozpoczyna nową pracę na podstawie umowy lub prowadzenie działalności gospodarczej), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu oraz rentowym i powinien być z tego tytułu zgłoszony do ubezpieczeń. W takim bowiem przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, która mogłaby być uzasadnieniem do ich kontynuowania. W konsekwencji od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń osoba ubezpieczona nie ma prawa kontynuować dotychczasowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe zaczyna działać od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zatem data, od której osoba zainteresowana jest obejmowana ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi nie może być wcześniejsza niż data złożenia wniosku.
Od 1 września 2009 r. ta sama zasada obowiązuje również osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Osoby te podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.
Wniosek o objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi może być złożony w jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub przesłany pocztą. W przypadku przesyłania wniosku pocztą, datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.
Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, nie mogą przystąpić do ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób dobrowolnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2010 r. 1317 zł).
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy (w 2010 r. wynosi 94380 zł). Przy ustalaniu górnej rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe sumuje się podstawy ze wszystkich tytułów, z których za ubezpieczonego były odprowadzane składki na wymienione ubezpieczenia w danym roku kalendarzowym.
Po przekroczeniu limitu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, do końca danego roku kalendarzowego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie powinny być odprowadzane.
W przypadku gdy osoba dobrowolnie podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osiągnie kwotę odpowiadającą rocznej podstawie wymiaru składek, nie opłaca w danym roku składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W takiej sytuacji osoba, o której mowa, przekazuje deklarację rozliczeniową ZUS DRA i wykazuje "zerową" podstawę wymiaru składek oraz "zerową" kwotę składek (jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie).
Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym opłacają składki na wymienione ubezpieczenia na właściwy rachunek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w terminie do 10 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Jeżeli osoba dobrowolnie podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przystąpiła również do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, opłaca składki na wszystkie wymienione ubezpieczenia w terminie do 15 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom ustają:
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym wniosek został złożony,
- od dnia ustania tytułu do podlegania tym ubezpieczeniom (np. powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń),
- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki na te ubezpieczenia zostały opłacone po terminie lub w niepełnej wysokości.