Umowę o pracę można rozwiązać za porozumieniem stron, w trybie natychmiastowym (wyłącznie w szczególnych okolicznościach, wynikających wprost z przepisów prawa), a także za wypowiedzeniem złożonym przed jedną stronę drugiej. Długość okresu wypowiedzenia jest uzależniona od stażu pracowniczego i została określona przez ustawodawcę. Kodeks pracy dopuszcza możliwości jego skrócenia – na skutek zgodnej woli pracownika i pracodawcy albo w drodze jednostronnej decyzji pracodawcy.

Pierwszy tryb wynika z art. 36 § 6 kodeksu pracy. Na tej podstawie strony mogą ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy, po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę przez jedną z nich, a ustalenia takie nie zmieniają trybu rozwiązania umowy o pracę. O drugim stanowi art. 361 kodeksu pracy. W oparciu o przywołany przepis pracodawca ma prawo samodzielnie zdecydować o skróceniu trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia najwyżej do jednego miesiąca. Może to zrobić tylko z określonych przyczyn, to jest:

– z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;

– z innych przyczyn niedotyczących pracowników.

W takim przypadku pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia. Wysokość odszkodowania określa się przy zastosowaniu zasad ustalania ekwiwalentu za urlop.

Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu. Wynika to z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tą normą „wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – kodeks pracy, z wyjątkiem:

a. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, […]”

W zakresie wskazanego przepisu nie mieszczą się rekompensaty, które pracownik otrzyma od pracodawcy na skutek zawartego porozumienia. Jednak nie ma podstaw, aby uznać, że takie świadczenie nie stanowi przychodu ze stosunku pracy albo korzysta ze zwolnienia od opodatkowania. Warto jednak zwrócić uwagę, że gdyby prawo do takiego odszkodowania wynikało ze swoistych źródeł prawa pracy, a więc z układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów, statutów, to można byłoby przyjąć, iż takie odszkodowanie podlegałoby zwolnieniu od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie przywołanego wyżej przepisu.