Urlop bezpłatny to szczególny okres w trakcie stosunku pracy. W tym czasie pracownik pozostaje w zatrudnieniu, jednak nie wykonuje pracy i nie pobiera wynagrodzenia. W związku z tym pracodawca nie nalicza i nie odprowadza z tytułu umowy o pracę składek na ubezpieczenie społeczne.

Pracownik, który chce skorzystać z urlopu bezpłatnego, musi złożyć pracodawcy pisemny wniosek w tym zakresie. Zgodnie z art. 174 § 2 kodeksu pracy okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Ponadto czas urlopu bezpłatnego jest dla pracownika okresem nieskładkowym. Oznacza to, że osoba przebywająca na takim urlopie nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o pracę.

Powyższe prowadzi do wniosku, że zawarcie umowy zlecenia skutkuje obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tego tytułu. Na zleceniodawcy ciąży pełny obowiązek składkowy wobec ZUS – powinien on zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego. Zleceniobiorca może również zostać objęty ubezpieczeniem chorobowym, ale wyłącznie na jego wniosek.

W przypadku, gdy umowa zlecenia będzie trwać nadal po zakończonym urlopie bezpłatnym, to dojdzie do zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Jeśli umowa zlecenia została zawarta z innym płatnikiem niż pracodawca, to z tytułu umowy zlecenia zajdzie obowiązek opłacania składek tylko w sytuacji, gdy z tytułu umowy o pracę w skali miesiąca pracownik nie osiągnie wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obowiązkowa w każdym przypadku będzie składka na ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast w przypadku, gdy umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą, to składki z umowy zlecenia opłaca się tak samo jak z umowy o pracę, a podstawę składek stanowi wynagrodzenie ze stosunku pracy wraz z doliczonym do niego wynagrodzeniem z tytułu umowy zlecenia.