Skopiuj link
Niektórym pracodawcom wielu kłopotów przysparza kwestia dokonywania potrąceń ze świadczeń otrzymywanych przez pracownika w związku z odbywaniem podróży służbowej. Ich wątpliwości budzi w szczególności zastosowanie regulacji ochronnej zawartej w art. 87 – 88 Kodeksu pracy do tego rodzaju świadczeń. Sprawa ta ma szczególnie istotne znaczenie w zakładach, w których świadczenia otrzymywane przez pracownika w związku z podróżą służbową mają niezbyt przejrzysty charakter i pełnią w rzeczywistości rolę znaczącej części wynagrodzenia (tak jak to ma miejsce zazwyczaj w firmach świadczących międzynarodowe usługi transportowe). W takich firmach dość często wynagrodzenie pracownika zostało określone w kwocie równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, a pracownik oprócz wynagrodzenia otrzymuje równolegle kilka tysięcy złotych jako diety wynikające z odbytych podróży służbowych poza granicami kraju.
Na wstępie należy podkreślić, że dieta, jak i inne świadczenia wypłacane pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową nie są składnikiem wynagrodzeniem za pracę. Świadczenia wypłacane pracownikowi pełnią zupełnie inną rolę niż wynagrodzenie. Można w pewnym uproszczeniu powiedzieć, że świadczenia przysługujące pracownikowi w związku ze zrealizowaną podróżą nie stanowią przysporzenia w jego majątku, lecz jedynie rekompensują wydatki poniesione przez pracownika w związku z realizacją szczególnego, odmiennego od warunków zatrudnienia określonych w umowie o pracę, polecenia pracodawcy. Widać to chociażby w treści rozporządzenia MPiPS z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju wskazuje, że dieta jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży. Z kolei §4 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju wskazuje, że dieta jest przeznaczona na pokrycie kosztów wyżywienia i inne drobne wydatki. Inne świadczenie wynikające z odbycia przez pracownika podróży służbowej są wprost nazwane „zwrotem kosztów” przejazdów, noclegów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej, innych udokumentowanych wydatków, określonych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb. Takie stanowisko wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy np. uzasadniając wyrok z dnia 22 stycznia 2004 w sprawie o sygn. akt I PK 298/2003 stwierdzając, że „diety są ekwiwalentem za poniesione przez pracownika koszty podróży, a zatem nie odpowiadają pojęciu wynagrodzenia”.
Jeśli dochodzimy do wniosku, że diety i inne świadczenia związane z podróżą nie stanowią elementu wynagrodzenia za pracę to uzasadnionej jest stwierdzenie, że regulacja zawarta w art. 87 i 88 kodeksu pracy nie znajdzie w tym zakresie zastosowania. Skoro w Kodeksie pracy nie znajdujemy odpowiedzi na interesujące nas pytanie powinniśmy szukać w innym akcie prawnym. Przepisem do którego powinniśmy się odwołać jest ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, która zawiera powszechnie obowiązującą regulację m.in. postępowania egzekucyjnego w zakresie realizacji orzeczeń sądów powszechnych. Kodeks postępowania cywilnego stanowi w art. 831 § 1 pkt 1, iż nie podlegają egzekucji sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że analogiczny przepis znajdziemy w innym akcie prawnym regulującym kwestie egzekucyjne, a mianowicie w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przywołana ustawa w art. 8 § 1 pkt 10 wyraźnie wskazuje, że nie podlegają egzekucji administracyjnej „kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów”. Zatem zarówno w trybie egzekucji cywilnej, jak i egzekucji administracyjnej nie jest możliwe dokonywanie potrąceń jakichkolwiek zajęć ze świadczeń przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej.