Skopiuj link
System zadaniowego czasu pracy może zostać wprowadzony, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy, jej organizacją lub miejscem wykonywania pracy (art. 140 zd. 1 kodeksu pracy).
Czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań ustalany jest przez pracodawcę w porozumieniu z pracownikiem, przy czym ustalając czas ich realizacji pracodawca winien mieć na względzie wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 kodeksu pracy (art. 140 zd. 2 kodeksu pracy). Przepis art. 129 § 1 kodeksu pracy stanowi, iż czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Tym samym zadania muszą być ustalone w sposób umożliwiający ich wykonanie w ramach powszechnie obowiązujących norm czasu pracy.
Co więcej, zakres zadań powinien być adekwatny do wymiaru etatu. Pracodawca nie może go ustalić na poziomie wyższym niż wynikający z wymiaru zatrudnienia.
Pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 zd. 1 kodeksu pracy). Jest ona dopuszczalna w następujących sytuacjach:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- szczególnych potrzeb pracodawcy (art. 151 § 1 in fine kodeksu pracy).
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym (art. 151 § 3 kodeksu pracy). W aktach prawa wewnętrznego, np. regulaminie pracy, maksymalna liczba godzin nadliczbowych może przewyższać przedmiotowy limit. Jednakże powinien on zostać ustalony z uwzględnieniem art. 131 § 1 kodeksu pracy. W myśl tego przepisu tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje prawo do rekompensaty. Może przybrać ona postać czasu wolnego albo dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
Co do zasady, praca nadliczbowa w zadaniowym systemie czasu pracy nie wystąpi, pod warunkiem iż pracodawca prawidłowo stosuje ten system czasu pracy i należycie wyznacza zadania pracownikowi, tj. w takim rozmiarze, aby możliwe było ich wykonanie w normalnym czasie pracy. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 1999 r., „zlecanie pracownikowi zadań, których wykonanie w normalnym czasie pracy jest niemożliwe, trzeba przy tym kwalifikować jako równoznaczne z poleceniem świadczenia pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy” (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 181/99).
Oceniając, czy pracownik zatrudniony w zadaniowym systemie czasu pracy wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, odnieść się należy do obiektywnej możności wykonania zadań w ramach powszechnie obowiązujących norm czasu pracy. Jeżeli pracownik wykonywał zlecone zadania z przekroczeniem norm czasu pracy określonych w art. 129 kodeksu pracy, lecz było to spowodowane przede wszystkim swobodą w wykonywaniu obowiązków pracowniczych bądź nieefektywnym gospodarowaniem czasem przeznaczonym na wykonywanie obowiązków pracowniczych, praca wykonywana z przekroczeniem tych norm nie będzie stanowiła pracy nadliczbowej.
Mając na względzie powyższe, w doktrynie bardzo często wskazuje się na konieczność konsultowania się przez pracodawcę z pracownikiem co do możliwości realizacji zadań. Pozwala to na ustalenie, czy przekroczenie norm czasu pracy stanowi pracę nadliczbową, czy też jest wynikiem okoliczności leżących po stronie pracownika.