Zgodnie z 25b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) ZUS ma obowiązek informować emerytura, który:
1) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1b, albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,
2) posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
3) nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej
– o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego dalej „wypłatą gwarantowaną”.
Jako osoby uposażone mogą być wskazani członkowie rodziny wymienieni w art. 67 ustawy emerytalnej – dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, wnuki, rodzeństwo, małżonek i rodzice (za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające).
Jeżeli emeryt pozostaje w separacji ze współmałżonkiem, orzeczonej przez sąd, współmałżonek nie może być uznany za członka rodziny. W przypadku gdy emeryt, pozostający w związku małżeńskim, zamierza wskazać inną osobę niż członek rodziny wymieniony wyżej, może takiego wskazania dokonać wyłącznie za zgodą współmałżonka wyrażoną w formie pisemnej.
Jeżeli emeryt nie pozostaje w związku małżeńskim – może wskazać każdą osobę, w tym nie będącą członkiem rodziny.
Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.
Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków stanowiących podstawę obliczenia nowej emerytury , zaewidencjonowanych przez ZUS na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie.
Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.
Jeżeli emeryt wskazał kilka osób uposażonych, a nie oznaczył ich udziału w wy-płacie gwarantowanej, uważa się, że udziały tych osób są równe.
Emeryt może w każdym czasie zmienić poprzednią dyspozycję, wskazując inne osoby uposażone zamiast lub oprócz osób wskazanych uprzednio, jak również oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w wypłacie gwarantowanej, albo odwołać poprzednią dyspozycję, nie wskazując żadnych innych osób.
Wskazanie osoby uposażonej staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed śmiercią emeryta. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla zmarłej osoby uposażonej, przypada w równych częściach pozostałym osobom uposażonym, chyba że emeryt zadysponuje tym udziałem w inny sposób.