Skopiuj link
Zgodnie z treścią art. 73 § 1 kodeksu pracy nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika (a zatem gdy obowiązujące przepisy prawa lub przepisy wewnątrzzakładowe (np. statut lub regulamin) stanowią, że osoba wybrana na określone stanowisko ma obowiązek pozostawania w stosunku pracy. Na podstawie wyboru dochodzi najczęściej do nawiązania stosunku pracy radnych, pracowników samorządowych, etatowych członków różnego rodzaju organizacji społecznych. Stosunek pracy z wyboru różni się od umownego stosunku pracy sposobem jego nawiązania i rozwiązania (wygaśnięcie mandatu), a także zmiany treści.
„Stosunek pracy z wyboru nie jest stosunkiem samodzielnym, a podporządkowanym określonemu konkretnemu przepisowi, kreującemu możliwość jego powstania. Stanowi dopełnienie w zakresie prawa pracy powierzenia określonej funkcji, z którą nieodrodnie jest związana jej realizacja w postaci pracy osoby zatrudnionej w charakterze pracownika. […] Stosunek pracy na podstawie wyboru zbliżony jest najbardziej do umowy zawartej na czas określony, gdyż z góry wiadomo, jak długo trwa mandat danego pracownika (wyr. SA w Poznaniu z 30.8.1995 r., III AUr 271/95, PP 1996, Nr 5, s. 40). Wykazuje również niektóre cechy zbliżone do stosunku pracy z powołania i mianowania, głównie ze względu na podobnie jednostronny charakter nawiązania stosunku pracy oraz konieczność sprecyzowania jego podstawy w odpowiednim, odrębnym przepisie prawa. Stosunek pracy z wyboru nawiązuje się z chwilą wyboru lub objęcia stanowiska, np. w przypadku, gdy wybór wymaga zatwierdzenia. Zgoda wybranego stanowi jedynie przesłankę ważności wyboru. Stosunek ten rozwiązuje się wyłącznie w razie wygaśnięcia mandatu. Nie mają do niego zastosowania przepisy o rozwiązaniu umowy o pracę w drodze wypowiedzenia lub bez wypowiedzenia, w tym także na podstawie art. 52 (wyr. SN z 4.12.1979 r., I PR 93/79, OSNCP 1980, Nr 6, poz. 122 z krytyczną glosą W.J. Katnera, OSPiKA 1982, Nr 3–4, poz. 47). Nie ma zastosowania również art. 42 dotyczący zmiany wynagrodzenia (wyr. SN z 20.6.2001 r., I PKN 488/00, OSNP 2003, Nr 10, poz. 242; podobnie wyr. SN z 23.11.2001 r., I PKN 699/00, OSNP 2003, Nr 22, poz. 541). Powstanie i wygaśnięcie mandatu określa przepis szczególny, który również może określać tryb odwołania przed upływem kadencji, skutki zrzeczenia się mandatu, jego przedłużenia po upływie kadencji do czasu objęcia funkcji przez nowy zarząd. W razie braku szczególnego uregulowania w prawie pracy i przepisach statuujących powstanie stosunku pracy z wyboru należy stosować ogólnie obowiązujące przepisy KP dotyczące umownego stosunku pracy. Wybór przez Komisję Konkursową kandydata na stanowisko nie jest wyborem w rozumieniu art. 73 i nie jest równoznaczny z zawarciem umowy przedwstępnej – art. 389 KC (wyr. SN z 9.12.2004 r., II PK 79/04, OSNP 2005, Nr 13, poz. 194).” (por. Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak)
Pracownik, który na skutek wyboru nawiązuje nowy stosunek pracy, a w chwili wyboru pozostawał w innym stosunku pracy, może skorzystać na czas trwania mandatu z urlopu bezpłatnego u dotychczasowego pracodawcy. W takiej sytuacji pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym, jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Do stosunku pracy z wyboru stosuje się odpowiednio art. 29 kodeksu pracy.
Pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Nie ma podstaw prawnych do zatrudnienia radnych w celu pełnienia funkcji w radzie gminy na podstawie stosunku pracy czy też stosunków cywilnych (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 listopada 1990 roku, sygn. akt: II SA 747/90).
