Skopiuj link
Dyrektywa, która ma wkrótce zostać wdrożona do polskiego porządku prawnego ma przede wszystkim skutkować zapewnieniem równości płci przez wspieranie uczestnictwa kobiet w rynku pracy, równego podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety oraz zmniejszania różnic w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn.
Powyższe cele mają być realizowane poprzez wprowadzenie szczegółowych regulacji dotyczących urlopów: ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego.
Zgodnie z definicją zawartą w analizowanej dyrektywie urlop ojcowski to urlop z okazji narodzin dziecka dla ojca lub w przypadku i w zakresie przewidzianym przez prawo krajowe, dla równoważnego drugiego rodzica, w celu sprawowania opieki. Na podstawie art. 4 dyrektywy państwa członkowskie mają wprowadzić niezbędne środki w celu zapewnienia, aby ojcowie lub w przypadku i w zakresie przewidzianym przez prawo krajowe, równoważni drudzy rodzice, mieli prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 10 dni roboczych, który przysługuje z okazji narodzin dziecka pracownika. Państwa członkowskie mogą zdecydować, czy zezwalają na wykorzystanie urlopu ojcowskiego częściowo przed narodzinami dziecka, czy tylko po narodzinach dziecka oraz czy zezwalają na wykorzystanie takiego urlopu na elastycznych zasadach. Prawo do urlopu ojcowskiego nie będzie uzależnione od stażu pracy ani stanu cywilnego lub rodzinnego pracownika. Polskie regulacje w tym zakresie są bardziej korzystne dla pracowników.
Urlop rodzicielski to urlop dla rodziców przysługujący z powodu narodzin lub przysposobienia dziecka w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem. Reguluje go art. 5 dyrektywy. Na jego podstawie państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić każdemu pracownikowi indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze czterech miesięcy do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat (wiek może zostać ustalony przez poszczególne państwa członkowskie lub w układach zbiorowych). Wiek ten jest określany tak, aby każde z rodziców mogło wykonywać swoje prawo do urlopu rodzicielskiego skutecznie i na równych zasadach. Dwa miesiące tego urlopu nie będą podlegały przeniesieniu, a więc rodzic nie będzie mógł się go zrzec i „przekazać” drugiemu rodzicowi. To istotna różnica względem polskiej regulacji, która obecnie nie przewiduje korzystania z urlopu rodzicielskiego indywidualnie przez każdego z rodziców, z wyjątkiem pierwszych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, które przysługują wyłącznie matce. Jak wskazano w motywie 20 preambuły: „Z uwagi na to, że większość ojców nie korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego lub przekazuje znaczną część uprawnień do swojego urlopu matkom – aby zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie utrzymać prawo każdego z rodziców do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, jak przewidziano w dyrektywie 2010/18/UE, niniejsza dyrektywa przedłuża z jednego do dwóch miesięcy minimalny okres urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica. Celem zapewnienia, aby co najmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego były dostępne dla każdego rodzica wyłącznie i aby nie mogły one zostać przeniesione na drugiego z nich, jest zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa do takiego urlopu. Rozwiązanie to również promuje i ułatwia powrót matek na rynek pracy po okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego”. Urlop będzie udzielany na wniosek, w którym pracownik powinien określić termin jego rozpoczęcia i zakończenia. Pracodawca rozpatrując wnioski powinien uwzględniać zarówno potrzeby własne, jak i potrzeby pracownika. W tym celu może również zadecydować o odroczeniu terminu urlopu o rozsądny okres, jeżeli jego wykorzystanie w terminie wskazanym przez pracownika zakłóciłoby właściwe funkcjonowanie zakładu pracy. W razie potrzeby państwa członkowskie będą mogły dostosować warunki dostępu i szczegółowe regulacje dotyczące stosowania urlopu rodzicielskiego przez rodziców adopcyjnych, rodziców będących osobami niepełnosprawnymi oraz rodziców dzieci z niepełnosprawnościami, a także cierpiących na choroby przewlekłe.
Trzecim rodzajem urlopu, który określa dyrektywa jest urlop opiekuńczy (art. 6 dyrektywy). Ma on przysługiwać pracownikom w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia krewnemu lub osobie zamieszkującej z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym, którzy wymagają znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Pracownikowi będzie przysługiwał taki urlop w wymiarze 5 dni roboczych w każdym roku. Skorzystanie z tego prawa może być uzależnione od odpowiedniego uzasadnienia, zgodnie z prawem krajowym lub praktyką.
Państwa członkowskie mogą przyznawać urlop opiekuńczy w oparciu o okres rozliczeniowy inny niż rok, na osobę potrzebującą opieki lub wsparcia, bądź na konkretny przypadek.
„Obecne unijne ramy prawne zapewniają ograniczone środki zachęcające mężczyzn do równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi. Brak płatnego urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego w wielu państwach członkowskich przyczynia się do niewielkiego wykorzystania urlopów przez ojców. Ta nierówność między kobietami i mężczyznami, jeśli chodzi o politykę w zakresie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, utrwala stereotypy związane z płcią oraz pogłębia różnice między płciami w dziedzinie pracy i opieki. Polityki równego traktowania powinny mieć na celu rozwiązanie problemu stereotypów dotyczących zarówno męskich, jak i żeńskich zawodów i ról, a partnerów społecznych zachęca się do realizowania ich kluczowego zadania, jakim jest informowanie zarówno pracowników, jak i pracodawców oraz podnoszenie poziomu ich świadomości w zakresie walki z dyskryminacją.” (motyw 11 preambuły).
Magdalena Jeziorska
radca prawny
