Termin złożenia wniosku o udzielenie czasu wolnego za pracę w dobowych godzinach nadliczbowych

Ośmiogodzinna norma dobowa ma charakter „normy sztywnej” co sprawia, że każde jej przekroczenie powoduje zaistnienie pracy nadliczbowej. W takim przypadku, określone w art. 80 KP prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną obejmuje zarówno wynagrodzenie za wynikające z rozkładu 8 godzin pracy, jak i godziny nadliczbowe wraz z dodatkiem. Pracownik nabywa prawo do tak określonego wynagrodzenia z chwilą wykonania pracy, zaś jego wypłata powinna nastąpić w najbliższym terminie płatności.

Przykład

Pracownik wynagradzany stawką 10 zł/godzinę jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 7⁰⁰ do 15⁰⁰. W poniedziałek pracował do godziny 17⁰⁰. Jego wynagrodzenie za ten dzień wyniesie 110 zł. Składa się na nie suma kwot wynikających ze stawki zasadniczej [8 godzin x 10 zł = 80 zł], wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych [2 x 10 zł = 20 zł] oraz 50% dodatek z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych [2 godziny x (10 zł x 50%) = 10 zł].   

Udzielenie pracownikowi czasu wolnego w zamian za przepracowane godziny nadliczbowe (w naszym przykładzie będą to 2 godziny) wyłączy konieczność wypłacenia pracownikowi zarówno wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (w przykładzie: 20 zł), jak i dodatku (w przykładzie: 10 zł).

Pracownik, który w zamian za godziny nadliczbowe chce skorzystać z czasu wolnego (art. 151² § 1 KP), powinien wystąpić do pracodawcy z odpowiednim wnioskiem przed terminem wypłaty wynagrodzenia należnego za miesiąc, w którym wystąpiły godziny nadliczbowe. W tym samym terminie decyzję o udzieleniu pracownikowi czasu wolnego w zamian za godziny nadliczbowe powinien podjąć pracodawca (art. 151² § 2 KP), który chce uniknąć rekompensaty pieniężnej (tj. wypłaty wynagrodzenia wraz z dodatkiem).

Dzień wolny wskazany we wniosku pracownika lub wskazany przez pracodawcę w trybie art. 151² § 2 KP powinien przypadać na jeden z dni bieżącego okresu rozliczeniowego. W literaturze prawniczej prezentowane jest również stanowisko, zgodnie z którym pracownik we wniosku o udzielenie czasu wolnego może wskazać termin wykorzystania tego uprawnienia przypadający nawet po zakończeniu bieżącego okresu rozliczeniowego. Uzasadnieniem tej tezy ma być wykładnia literalna art. 151² KP, który w § 2 stanowi, że udzielenie czasu wolnego z inicjatywy pracodawcy powinno nastąpić „najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego”, podczas gdy w przypadku wniosku składanego przez pracownika limitu takiego brak (zob. § 1).

Jeżeli jednak z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego pracownik nie wystąpi, a jednocześnie pracodawca nie udzieli mu go z własnej inicjatywy (w wymiarze o połowę wyższym), wówczas zarówno wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jak i towarzyszący mu dodatek powinny zostać wypłacone wraz z wynagrodzeniem za pracę należnym za dany miesiąc, mimo że okres rozliczeniowy jeszcze się nie zakończył.      

Podobne stanowisko w tym zakresie wyraził Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w piśmie RP z dnia 21.04.2009 r. w sprawie terminu składania wniosku o czas wolny od pracy (GPP-306-4560-32/09/PE/RP, Rzeczpospolita DF 2009/105/2).