Świadczenie pracy przez dziecko, które nie ukończyło 16 roku życia

Ustawodawca ograniczył możliwość zawarcia umowy z dziećmi, które nie ukończyły 16 roku życia, do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą o określonym profilu. Z dyspozycji art. 304(5) § 1 kodeksu pracy wynika bowiem, iż zatrudnienie dziecka dozwolone jest wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Rzeczone wyliczenie ma charakter zamknięty. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą innego rodzaju nie mogą zatrudnić dziecka, które nie ukończyło jeszcze 16 roku życia.

Co więcej, art. 304(5) § 1 kodeksu pracy wymaga uzyskania uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych. Należy zwrócić uwagę, iż przepis nie posługuje się pojęciem „rodzic”. W ten sposób ustawodawca rozszerzył możliwość złożenia oświadczenia w przedmiocie zgody na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko, które nie ukończyło jeszcze 16 roku życia, na wszelkie osoby, którym przyznano status przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka, np. rodziców, dziadków, opiekunów prawnych sprawujących pieczę nad dzieckiem w ramach rodziny zastępczej.

Ostatnim warunkiem zatrudnienia dziecka jest uzyskanie zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Zezwolenie na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych wydaje właściwy inspektor pracy na podstawie wniosku podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową (art. 304(5) § 2 kodeksu pracy). Do wniosku powinna zostać załączona następująca dokumentacja:

1. pisemna zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
2. opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
3. orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
4. jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinia dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotycząca możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych (art. 304(5) § 4 kodeksu pracy).

Inspektor pracy może odmówić wydania przedmiotowego zezwolenia, jeżeli wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka lub zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko (art. 304(5) § 2 kodeksu pracy).

Zezwolenia na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych powinno zawierać:

1. dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna;
2. oznaczenie podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową;
3. określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko;
4. określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
5. określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych;
6. inne niezbędne ustalenia, wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko (art. 304(5) § 5 kodeksu pracy).

Inspektor pracy cofa zezwolenie na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka. Przepisy nie wymagają podania przez wnioskodawcę przyczyn żądania cofnięcia zezwolenia. Ponadto cofnięcie zezwolenia może nastąpić z urzędu. Ma to miejsce w sytuacji, gdy warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu (art. 304(5) § 6,7 kodeksu pracy).

Ustawodawca w art. 304(5) § 1 kodeksu pracy, w celu określenia podstawy prawnej świadczenia przez dziecko, które nie ukończyło 16 roku życia, posługuje się wyrażeniem „wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych”. Tym samym z dzieckiem może zostać zawarta zarówno umowa o pracę, jak i umowa cywilnoprawna, w szczególności umowa o dzieło, umowa zlecenia.

Przy zawieraniu umowy – bez względu na jej rodzaj – wymagane jest uczestnictwo przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka. Jeżeli dziecko nie ukończyło 13 roku życia, umowę na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych w jego imieniu podpisuje przedstawiciel ustawowy lub opiekun. Osoba poniżej 13 roku życia nie ma bowiem zdolności do czynności prawnych i oświadczenia w jej imieniu składa osoba sprawująca opiekę nad nią (art. 12 kodeksu cywilnego w zw. z art. 13 ust. 2 kodeksu cywilnego). Natomiast w przypadku, gdy dziecko ukończyło 13 lat zawarcie umowy wymaga jedynie zgody w/w osób.  Stosownie do dyspozycji art. 17 kodeksu cywilnego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.