Prawo właściwe dla umowy o pracę

Zgodnie z art. 8 Rzym I, strony stosunku pracy mogą samodzielnie zdecydować o tym, jakiemu prawu (prawu jakiego państwa) zechcą poddać łączącą ich umowę o pracę. Z inicjatywą wyboru prawa właściwego najczęściej występuje pracodawca. Z reguły będzie on dążył do poddania umowy o pracę prawu, które jest mu najlepiej znane bądź prawa, które pozwoli mu w sposób najbardziej efektywny osiągnąć zamierzone cele. Jednym z czynników determinujących wybór prawa konkretnego państwa jest zakres przewidzianych w nim uprawnień pracowniczych. Niejednokrotnie zdarza się, że na etapie wyboru prawa właściwego dochodzi do swoistej ucieczki spod działania systemu prawnego, którego przepisy – w ocenie pracodawcy – przyznają zbyt szerokie uprawnienia pracownicze (np. wyższą płacę minimalną, rozbudowane uprawnienia związane z rodzicielstwem, skuteczną ochronę przed zwolnieniem z pracy itd.). Jako prawo właściwe wybierane jest wówczas prawo państwa, które pod tym względem przewiduje korzystniejsze dla pracodawcy rozwiązania. Pracownik wyraża zgodę na taki wybór bądź to nie będąc w pełni świadomym wynikających z tego faktu konsekwencji bądź też działając w warunkach ekonomicznego przymusu, z uwagi brak możliwości znalezienia alternatywnego zatrudnienia.

Artykuł 8 Rzym I przewiduje konstrukcję, która ma neutralizować ryzyko pokrzywdzenia pracownika w tego typu przypadkach. Zgodnie z tym przepisem, dokonany przez strony wybór prawa właściwego nie może prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących w państwie, którego prawo byłoby prawem właściwym dla danej umowy o pracę, gdyby strony nie dokonały odmiennego wyboru.

O tym, jakie prawo staje się prawem właściwym w przypadku, gdy strony samodzielnie nie wskażą prawa właściwego dowiadujemy się z art. 8 ust. 2-4 Rzym I. Zawarta tam regulacja przewiduje trzy następujące warianty możliwych do zastosowania rozwiązań:

Wariant I). W sytuacji, gdy pracownik zazwyczaj świadczy pracę w jednym i tym samym państwie, w razie niedokonania wyboru prawa właściwego dla umowy o pracę zastosowanie znajdzie prawo tego właśnie państwa. Nie zmienia tego fakt tymczasowego delegowania do pracy na terytorium innego państwa (art. 8 ust. 2 Rzym I).

Wariant II). W sytuacji, gdy pracownik zazwyczaj nie świadczy pracy w jednym i tym samym państwie (w powyżej przedstawionym rozumieniu) – zastosowanie znajdzie prawo państwa, w którym położone jest przedsiębiorstwo zatrudniające pracownika, czy też przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego pracownik został zatrudniony (art. 8 ust. 3 Rzym I).

Wariant III). Jeżeli jednak z całokształtu okoliczności wynika, że umowa o pracę wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, niż to ustalone na podstawie dwóch powyższych reguł, wówczas stosuje się prawo tego innego państwa (art. 8 ust. 4 Rzym I).

Przykład

Polski pracodawca zawarł z polskim pracownikiem umowę o pracę, w której wskazano jako prawo właściwe prawo innego państwa niż Polska. Pracownik ten z reguły świadczy pracę w kraju, sporadycznie wyjeżdżając za granicę. Przepisy zawarte w prawie wybranym zawierają mniej korzystne dla pracownika uregulowania odnoszące się do minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wymiaru urlopu wypoczynkowego niż to wynika z polskich przepisów. Mając na względzie fakt, iż sposób wykonywania pracy przez pracownika w opisywanym przypadku odpowiada warunkom określonym w art. 8 ust. 2 Rzym I, pracodawca będzie zobligowany zapewnić mu płacę minimalną i wymiar urlopu na poziomie odpowiadającym polskim przepisom.

W pozostałym zakresie dokonany przez strony wybór prawa właściwego zachowa skuteczność pod warunkiem, że postanowienia zawarte w tym prawie będą nie mniej korzystne dla pracownika niż rozwiązania przyjęte w bezwzględnie obowiązujących przepisach polskiego prawa pracy.