Praca podczas upałów a uprawnienia pracownicze

Poza przypadkiem pracowników młodocianych¹, w odniesieniu do pozostałych grup pracowników przepisy nie ustanawiają maksymalnej temperatury, w jakiej mogą oni pracować. Wspominają jedynie o obowiązku zapewnienia "odpowiedniej temperatury", która jest uzależniona od rodzaju wykonywanej pracy². Nie oznacza to jednak przyzwolenia na bezczynność pracodawcy w sytuacji, gdy wraz ze wzrostem temperatury na stanowiskach pracy zmniejsza się komfort pracy. Pracodawca jest bowiem zobowiązany przeciwdziałać negatywnym następstwom wynikającym z faktu oddziaływania omawianego czynnika na organizmy pracowników.   

W tym kontekście, w pierwszej kolejności należy wskazać na obowiązek zabezpieczenia pomieszczeń, w których odbywa się praca przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem. Zarówno pomieszczenia, jak i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła. Okna i świetliki w tych pomieszczeniach powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy³. W praktyce obowiązek ten jest realizowany najczęściej przez zastosowanie szyb atermicznych, żaluzji bądź  rolet. Natomiast w celu stworzenia komfortowych warunków wewnątrz pomieszczeń pracy stosowane są urządzenia wentylacji nawiewnej oraz klimatyzatory.

Jednym z priorytetowych działań podejmowanych w celu zniwelowania dyskomfortu pracy w warunkach wysokiej temperatury jest dostarczenie organizmowi niezbędnej ilości płynów. Niezależnie od temperatury pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostateczną ilość wody zdatnej do picia, a w razie braku takiej możliwości – inne napoje. Ponadto w warunkach szczególnie uciążliwych, gdy na stanowisku pracy:

1. występuje gorący mikroklimat, charakteryzujący się wartością tzw. wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25^oC;</sup>
2. na otwartej przestrzeni temperatura otoczenia przekroczy 25^oC;</sup>
3. w pomieszczeniu zamkniętym temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekroczy 28^oC
   – pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom napoje profilaktyczne wzbogacone w sole mineralne i witaminy. Ilość, rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników⁴.

W celu przeciwdziałania niekorzystnym następstwom występowania na stanowiskach pracy wysokiej temperatury pracodawca może ustanowić dodatkowe przerwy w pracy wliczanych do czasu pracy lub skrócić dobową lub średniotygodniową normę czasu pracy nie pomniejszając przy tym wynagrodzenia należnego pracownikom. Przywrócenie normalnego czasu pracy następuje z chwilą ustania warunków uciążliwych⁵.  

Jednocześnie należy pamiętać o tym, że w przypadkach uzasadnionych okolicznościami (np. pracodawca nie podejmuje dostępnych działań mogących ograniczyć niekorzystny wpływ wysokiej temperatury), gdy wysoka temperatura stwarza bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika – ma on prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, a nawet oddalić się z miejsca pracy, o czym powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Za czas niewykonywania pracy w takim przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Uprawnienie to nie przysługuje jednak pracownikom, na którym spoczywa obowiązek ratowania życia ludzkiego lub mienia (art. 210 § 5 KP).

¹zob. pkt II.3.11 Załącznika Nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24.08.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 ze zm.).

²zob. § 15 ust. 1 zdanie 2 i § 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.)

³zob. § 29 ust. 3 oraz § 31 i 32 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.)

⁴zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279)

⁵wyrok SN z dnia 26.07.1979 r., I PRN 67/79, OSNC 1980/1-2/18