W ustawie o pracownikach samorządowych ustawodawca wskazał, że przepisy prawa pracy określające status prawny pracowników samorządowych zostały opracowane w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego i bezstronnego wykonywania zadań publicznych przez samorząd terytorialny. Pracownicy samorządowi mogą zostać zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych albo pomocniczych i obsługi.

Stosunek pracy z pracownikami samorządowymi może zostać nawiązany na podstawie wyboru, powołania i umowy o pracę. W art. 4 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych ustawodawca wyczerpująco określa pracowników samorządowych, którzy mogą zostać zatrudnieni na podstawie wyboru i powołania. Na podstawie wyboru zatrudnia się:

• w urzędzie marszałkowskim: marszałka województwa, wicemarszałka oraz pozostałych członków zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi,
• w starostwie powiatowym: starostę, wicestarostę oraz pozostałych członków zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi,
• w urzędzie gminy: wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
• w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczącego zarządu związku i pozostałych członków zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi,
• w urzędzie m.st. Warszawy: burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy, zastępcę burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy i pozostałych członków zarządu dzielnicy m.st. Warszawy;

Natomiast na podstawie powołania zatrudnia się:

• zastępcę wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnika gminy, skarbnika powiatu, skarbnika województwa.

Umowy o pracę zawiera się z pozostałymi pracownikami samorządowymi, niezatrudnionymi na podstawie wyboru ani powołania.

Ustawodawca stworzył zamknięty katalog rodzajów umów o pracę zawieranych z pracownikami samorządowymi. Z dyspozycji art. 16 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych wynika, że pracownik samorządowy może zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony. Oznacza to, że pracownik samorządowy nie może zostać zatrudniony na podstawie innych rodzajów umów o pracę, czyli na przykład umowy na okres próbny.

Zauważyć należy, że przepisy ustawy o pracownikach samorządowych przewidują sytuacje, w których obligatoryjnie stosunek pracy z pracownikiem samorządowym powinien zostać nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas określony. Należą do nich:

• art. 16 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych – taką umowę zawiera się z osobą podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, w tym na kierowniczym stanowisku urzędniczym, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy;
• art. 16 ust. 1 zd. 2 ustawy o pracownikach samorządowych – jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności;

Ustawodawca nie uregulował w omawianej ustawie wyczerpująco zasad zatrudnienia pracowników na podstawie umowy o pracę. W związku z tym w zakresie nieuregulowanym ustawą zastosowanie mają przepisy kodeksu pracy, w szczególności dotyczące formy umowy o pracę, jej treści czy sposobu jej zawarcia.