Ochrona przedemerytalna według najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego

Regulacje prawne związane z zakazem wypowiadania umów o pracę

W art. 39 kodeksu pracy ustawodawca wprowadził ograniczenie w rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. W takiej sytuacji ustawodawca nie zezwala na dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę.

Warto wspomnieć, iż zasada trwałości stosunku pracy obejmuje także zakaz wypowiadania umów o pracę w trakcie usprawiedliwionej absencji pracownika. Ujęty w art. 40 kodeksu pracy zakaz dotyczy tylko czynności prawnych dokonywanych przez zatrudniającego. Pracownik może rozstać się ze swoim pracodawcą w trakcie np. zwolnienia lekarskiego. Musi jednak skorzystać z trybów wskazanych w art. 30 kodeksu pracy.

Możliwość rozwiązania stosunku pracy

Nie oznacza to jednak, iż z takim pracownikiem nie można się rozstać. Dopuszczalne bowiem są pozostałe tryby, tj. porozumienie stron, a w konkretnych okolicznościach – także tzw. zwolnienie dyscyplinarne.

Warto podkreślić, iż zdaniem SN (wyrok z 27 lipca 2011 r., sygn. II PK 20/11) „użyte przez ustawodawcę sformułowanie: „jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku” uwzględnia konieczność „dopracowania” przez pracownika okresu brakującego mu do osiągnięcia wieku emerytalnego i uzyskania prawa do emerytury w ramach obecnie trwającego stosunku pracy, którego trwałość jest chroniona przez art. 39 k.p. tylko w takim właśnie przypadku”.

Wyłączenia kodeksowe

Niemniej jednak – jak w przypadku każdej zasady – także i tutaj prawodawca przewiduje wyjątki. Wśród odstępstw od ogólnej zasady wypowiadania umów o pracę z „przyszłymi” emerytami należy wskazać dwa podstawowe wynikające z art. 41¹ oraz art. 40 kodeksu pracy.

Pierwsza sytuacja odnosi się do upadłości lub likwidacji zakładu pracy, druga natomiast przewiduje wyłączenie ochrony w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Przypomnijmy, iż Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu z 18 stycznia 2012 r. (II PK 149/11) stwierdził w uzasadnieniu, iż „ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę wynikająca z art. 39 k.p. jest wyłączona tylko w stosunku do takiej osoby, której prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało potwierdzone decyzją organu rentowego”.

Powstaje jednak pytanie: czy moment nabycia prawa do renty ma znaczenie?

Zdaniem Sądu Najwyższego

W swojej uchwale z 26.01.2016 r. (III PZP 9/15) Są Najwyższy udzielił odpowiedzi na pytanie „czy użyty w art. 40 Kodeksu Pracy zwrot "w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty" dotyczy wyłącznie sytuacji, w której prawo to (na podstawie decyzji organu rentowego) zostało uzyskane w okresie ochronnym, o jakim mowa w art. 39 k.p., czy również w sytuacji, w której pracownik już to prawo nabył wcześniej i w dalszym ciągu jest uprawniony do renty?”.

Orzekając SN stwierdził, iż „przepis art. 40 k.p. wyłącza stosowanie zakazu wypowiedzenia umowy o pracę, o którym mowa w art. 39 k.p. niezależnie od tego, czy uzyskanie przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy nastąpiło przed, czy w okresie ochronnym.