Skopiuj link
Z treści art. 151 § 1 kodeksu pracy wynika, iż pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Nie będzie natomiast stanowić pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi w celu załatwienia spraw osobistych (art. 151 § 21 kodeksu pracy).
Ustawodawca zawęził okoliczności, w których dopuszczalna jest praca w godzinach nadliczbowych. Może ona mieć miejsce w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a także gdy zachodzą szczególne potrzeby pracodawcy.
Praca w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy jest limitowana. Nie może ona wynosić więcej niż 150 godzin w roku kalendarzowym. Dopuszczalna jest jednak zmiana w aktach wewnątrzzakładowych wskazanego powyżej limitu liczby godzin nadliczbowych (art. 151 § 3 i 4 kodeksu pracy).
W zamian za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje wynagrodzenie oraz dodatek do wynagrodzenie bądź wynagrodzenie i czas wolny.
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych jest dla pracownika wiążące i jest on obowiązany się do niego zastosować. Obowiązek zastosowania się do rzeczonego polecenia wynika on z art. 100 § 1 kodeksu pracy. Przepis ten statuuje powinność pracownika stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Za wykonaniem rzeczonego polecenia przemawia również spoczywający na pracowniku obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy (art. 100 § 2 pkt 4 kodeksu pracy).
Podkreślić należy, iż wykonanie polecenia pracy w godzinach nadliczbowych stanowi wyraz podporządkowania się pracownika pracodawcy w ramach stosunku pracy. Podporządkowanie stanowi zaś immanentną cechę stosunku pracy.
Pracownik nie może odmówić wykonania polecenia pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych. Odmowa wykonania rzeczonego polecenia jest dopuszczalna jedynie w sytuacji, gdy jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub umową o pracę.
Bezpodstawna odmowa wykonywania polecenia pracy w godzinach nadliczbowych stanowić może uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Natomiast w skrajnych przypadkach może zostać uznana jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, tj. na podstawie art. 52 § 1 kodeksu pracy.