Nadgodziny w porze nocnej

Praca w porze nocnej i dodatek za pracę w porze nocnej

Ustawodawca nie wprowadził uniwersalnych granic pory nocnej.

Z dyspozycji art. 151⁷ § 1 k.p. wynika bowiem, iż pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00.

Porę nocną powinny określać postanowienia układu zbiorowego pracy lub regulaminu pracy. W razie braku stosownej regulacji, przyjmuje się, iż pora nocna obejmuje cały okres pomiędzy godzinami 21.00 a 7.00 rano, tj. 10 godzin.

Pracownikowi świadczącemu pracę w porze nocnej należy się dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej. Dodatek przysługuje w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 151⁸ § 1 k.p.). Przy czym wskazana w art. 151⁸ § 1 k.p kwota dodatku stanowi jego wartość minimalną. Pracodawca nie może zatem wypłacić pracownikowi dodatku w kwocie niższej, ale może go wypłacić w kwocie wyższej niż określona przepisami prawa.

W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek za pracę w porze nocnej może zostać zastąpiony ryczałtem. Przy czym wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej (art. 151⁸ § 2 k.p.).

Praca w godzinach nadliczbowych i rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych

Pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Jest ona dopuszczalna wyłącznie w następujących okolicznościach:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególnych potrzeb pracodawcy (art. 151 § 1 k.p.).

Pracodawca ma obowiązek zrekompensować pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych. Rekompensata nie ogranicza się jednak do wypłaty wynagrodzenia za pracę świadczoną w godzinach nadliczbowych. Oprócz wynagrodzenia pracownikowi przysługuje bowiem dodatek do wynagrodzenia, ewentualnie czas wolny.

Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje w wysokości:

• 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym;
• 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym przypadku niż określone powyżej (art. 151¹ § 1, 2 k.p.).

Podstawę obliczenia dodatku stanowi wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. W przypadku gdy taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania podstawa obliczenia dodatku wynosi 60% wynagrodzenia.

Zaznaczyć należy, iż pracownikom wykonujących pracę stale poza zakładem pracy zamiast wynagrodzenia wraz z dodatkiem może zostać wypłacony ryczałt. Jego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych (art. 151¹ § 4 k.p.).

Drugim sposobem rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych jest czas wolny. W takim przypadku pracownik nie otrzymuje dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, ale nadal należy mu się wynagrodzenie za pracę.

Wymiar czasu wolnego zależy od tego, która strona stosunku pracy wystąpiła z inicjatywą jego udzielenia. Jeżeli z wnioskiem wystąpił pracownik, czas wolny jest udzielany w tym samym wymiarze, w jakim miała miejsce praca w godzinach nadliczbowych. Gdy z inicjatywą występuje pracodawca, czas wolny winien zostać udzielony w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (art. 151² § 1, 2 k.p.).

Praca w godzinach nadliczbowych w porze nocnej

Pracownikowi, który pracę w godzinach nadliczbowych świadczył w czasie pory nocnej, przysługuje zarówno dodatek za pracę w porze nocnej, jak i rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych. Otrzymanie jednego ze świadczeń nie pozbawia pracownika prawa do drugiego. Nie są one bowiem ze sobą powiązane i przysługują z różnych tytułów.

Aktualne pozostaje zatem stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 7 lipca 1977 r., sygn. akt I PRN 92/77. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd stwierdził, iż: „Należy odróżnić uprawnienie pracownika do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w rozumieniu przepisu art. 134 k.p. od zwiększonego wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, przewidzianego w przepisie art. 137 § 2 k.p. Zwiększone wynagrodzenie, o jakim mowa w art. 137 § 2 k.p., w granicach przewidzianych w przepisach płacowych przysługuje pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej w ramach normalnie obowiązującego pracownika czasu pracy, a więc – z reguły – w ramach 8 godzin pracy na dobę i 46 godzi pracy na tydzień. Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 133-134 k.p.) przysługuje natomiast tylko wówczas, gdy obowiązująca pracownika norma czasu pracy została przekroczona, a więc – z reguły – gdy pracownik pracuje dłużej niż 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień. Jeżeli ta "ponadnormowa" praca przypada na porę nocą, pracownik ma roszczenie w stosunku do zakładu pracy o zapłacenie mu, niezależnie od normalnego wynagrodzenia, stosownego do rozmiaru czasu pracy ponad normę, dodatkowego jeszcze wynagrodzenia, równającego się 100 % tak rozumianego, "normalnego" wynagrodzenia za pracę.”.