Młodociany, który nie posiada kwalifikacji zawodowych, może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. W takiej sytuacji pracodawca zawiera z młodocianym umowę o pracę na czas nieokreślony. Ustawodawca wyłączył możliwość stosowania w takich przypadkach umów na okres próbny czy na czas określony.¹ Taka umowa o pracę powinna określać rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, sposób dokształcania teoretycznego oraz wysokość wynagrodzenia. Z uwagi na to, że młodociany nie jest osobą pełnoletnią, umowę o pracę podpisuje wraz ze swoim prawnym opiekunem.

Przygotowanie zawodowe może przybrać postać nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika lub czeladnika. Kończy się ona egzaminem zawodowym (lub czeladniczym). Przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma przygotować młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego pracownika i może dotyczyć wybranych prac związanych z nauką zawodu określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Kończy się ona egzaminem sprawdzającym.

Aby u danego pracodawcy mogli być zatrudniani młodociani na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, to taki pracodawca lub osoba prowadząca w jego imieniu zakład pracy lub osoba przez niego zatrudniona musi posiadać kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 roku w sprawie praktycznej nauki zawodu.

Inną formą zatrudnienia młodocianych jest zawarcie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich. Wykaz prac lekkich powinien zostać określony przez pracodawcę po uzyskaniu zgody lekarza z zakresu medycyny pracy i zatwierdzeniu przez właściwego inspektora pracy. Wykaz może przybrać postać odrębnego dokumentu, a jeśli pracodawca jest zobowiązany do wydania regulaminu pracy, to taki wykaz powinien być jego częścią. Pracodawca musi zapoznać młodocianego z tym wykazem przed dopuszczeniem go do pracy. Wykaz prac lekkich w żadnym razie nie może obejmować prac wzbronionych młodocianym, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ponadto należy mieć na względzie, że praca lekka nie może stanowić zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego ani utrudniać mu wypełnianie obowiązku szkolnego.

 

---

¹ Jedyny przypadek, w którym pracodawca może nawiązać stosunek pracy z młodocianym na podstawie umowy na czas określony, występuje w sytuacji, gdy zatrudnia on większą liczbę młodocianych niż to wynika z jego potrzeb. W takiej sytuacji umowa nie może obejmować okresu krótszego niż czas kształcenia, czyli 36 miesięcy.