Skopiuj link
Mianowanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy może być przewidziane tylko w aktach rangi ustawowej. Na podstawie mianowania mogą być zatrudnieni na przykład nauczyciele czy profesorowie wyższych uczelni. Stosunkami pracy z mianowania nie są objęte osoby pełniące zawodowo na podstawie mianowania służbę w wojsku i tzw. formacjach zmilitaryzowanych (zwanych potocznie służbami „mundurowymi”), w tym w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Więziennej, Straży Granicznej czy Straży Pożarnej. W tych stosunkach występuje pełna dyspozycyjność funkcjonariusza, oparta na reżimie prawa administracyjnego. Stosunki oparte na mianowaniu noszą w tych formacjach nazwę stosunków „służbowych”. Są to stosunki prawne o charakterze administracyjnoprawnym, a funkcjonariusze nie są pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy.
Mianowanie jest czynnością o charakterze jednostronnym wywołującą skutek w postaci nawiązania stosunku pracy po wyrażeniu zgody na nawiązanie tego stosunku przez osobę mianowaną. Zgoda może być wyrażona także przez przyjęcie ex post aktu nominacji w sposób wyraźny lub przez podjęcie pracy. Akt nominacji jest aktem administracyjnym i wymaga dla swej ważności zachowania formy pisemnej i określenia elementów stanowiących według odnośnych przepisów składniki przedmiotowo istotne umowy o pracę (art. 29 kodeksu pracy). Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w akcie nominacji, a gdy go nie określono – z chwilą doręczenia osobie mianowanej tego aktu. Dodatkowo wymagane może być dokonanie dodatkowych czynności (np. złożenie ślubowania).
Pracownicy mianowani korzystają pod pewnymi względami z mocniejszej ochrony przed rozwiązaniem stosunków pracy niż pracownicy „umowni”. Mianowany ma prawo wypowiedzenia stosunku pracy, ale organ mianujący jest ograniczony w tym zakresie do określonych ustawowo przyczyn, np. likwidacja lub reorganizacja urzędu, osiągnięcie określonego wieku lub nabycie uprawnień emerytalnych/rentowych. Ponadto stosunek pracy z mianowania wygasa z mocy prawa we wskazanych ustawowo okolicznościach, np. prawomocne ukaranie w trybie dyscyplinarnym karą wydalenia z pracy, prawomocne orzeczenie wyrokiem sądowym środka karnego utraty praw publicznych itp.
Praca wykonywana w ramach stosunku pracy z mianowania charakteryzuje się pewnymi szczególnymi cechami. Należy do nich niewątpliwie wzmożone podporządkowanie, zwane w literaturze dyspozycyjnością. Podporządkowanie to polega na poddaniu mianowanego pracownika, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, jednostronnym decyzjom władzy służbowej, które zmieniają umówione warunki pracy. Mocą takich decyzji można w szczególności zlecić pracownikowi wykonywanie przejściowo innych niż umówione obowiązków służbowych, skierować go czasowo do innej jednostki organizacyjnej lub innej miejscowości, przenieść na takie samo lub równorzędne stanowisko do innego urzędu.