W ramach ubezpieczeń społecznych można wyróżnić ubezpieczenie wypadkowe. Ma ono na celu zabezpieczenie ubezpieczonego lub bliskich mu osób poprzez wypłatę odpowiednich świadczeń w razie zajścia wypadku, który wywołał uszczerbek na zdrowiu albo śmierć. Co ważne, ubezpieczenie wypadkowe nie ma charakteru dobrowolnego. Oznacza to, że nie można się do niego zgłosić z własnej woli.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniem wypadkowym objęte są osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Podmioty objęte obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym określa art. 6 i 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to:

• pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów;
• osoby wykonujące pracę nakładczą;
• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych
• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące;
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące;
• osoby współpracujące z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (art.18 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców: „Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.”);
• posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego;
• osoby pobierające stypendium sportowe;
• pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego;
• doktoranci otrzymujący stypendium doktoranckie;
• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy;
• osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych;
• 9b) osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• duchowni;
• żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką;
• osoby odbywające służbę zastępczą;
• osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
• osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;
• osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia;
• członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji;
• małżonek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto, zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 (pojęcie pracownika) i art. 9 (zbieg obowiązku ubezpieczeń emerytalnych i rentowych), osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1. osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 36aa (zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej przez osobę sprawująca opiekę nad dzieckiem) ust. 1;

2. osobami, które prowadziły inną niż określona w przepisach ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 (pojęcie pracownika) ust. 6, przez okres co najmniej 6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia;

3. zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy i którzy zaprzestali jej wykonywania;

4. osobami współpracującymi, o których mowa w art. 8 (pojęcie pracownika) ust. 11, przez okres co najmniej 6 miesięcy z osobami, o których mowa w pkt 1–3 lub art. 18 (wyłączenie z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym) ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców i które zaprzestały tej współpracy;

5. osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Ustawodawca przewidział wyłączenia z ubezpieczenia wypadkowego niektórych podmiotów obowiązkowo objętych wskazanymi ubezpieczeniami. Ich katalog został przewidziany w art. 12 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Na jego podstawie ubezpieczeniem wypadkowym nie będą objęci:

• bezrobotni, którzy pobierają zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,
• posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,
• osoby, które wykonują pracę nakładczą,
• żołnierze niezawodowi, którzy pełnią czynną służbę, oprócz żołnierzy pełniących służbę kandydacką,
• osoby na urlopach wychowawczych, osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
• osoby, które pobierają: świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego
  i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
• osoby, które pobierają świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
• członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji,
• osoby, które są objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na podstawie art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem,
• osoby, które są objęte dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym
  i rentowymi na podstawie art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.