Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych, o zaopatrzeniach emerytalnych i rentowych, o funduszu alimentacyjnym, a także sprawy wynikające z przepisów o innych świadczeniach wypłacanych z funduszów przeznaczonych na ubezpieczenia społeczne. Postępowanie przed organem (np. ZUS) toczy się według przepisów postępowania administracyjnego, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Trzeba pamiętać, że od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.

Strony postępowania sądowego toczącego się na skutek odwołania od decyzji ZUS mogą działać przez pełnomocnika. Ogólne zasady określające, kto może być pełnomocnikiem w postępowaniu cywilnym, zawiera art. 87 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z treścią § 1 i 2 pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach własności intelektualnej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego – w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi – adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.

Ustawodawca zdecydował o rozszerzeniu katalogu podmiotów uprawnionych do bycia pełnomocnikiem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w art. 465 kodeksu postępowania cywilnego. Jest to podyktowane tym, że ubezpieczony jest traktowany jako strona słabsza względem organu rentowego (tak samo jak pracownik względem pracodawcy). Taka regulacja ma ułatwić dochodzenie roszczeń.

Na podstawie przywołanego wyżej przepisu pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego – także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów. Pełnomocnikiem pracodawcy, niebędącego osobą prawną lub przedsiębiorcą albo organu rentowego, może być również jego pracownik.

Ponadto, zgodnie z art. 462 kodeksu postępowania cywilnego w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą pracownika lub ubezpieczonego wyrażoną na piśmie, mogą wytaczać powództwa na rzecz pracownika lub wnosić odwołania od decyzji organów rentowych, a także za pisemną zgodą pracownika lub ubezpieczonego, przystępować do nich w toczącym się postępowaniu.

Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub ubezpieczonego nie jest wystarczające pełnomocnictwo do reprezentowania w postępowaniu, a jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu tytułu egzekucyjnego.