Od wielu lat do dyskursu publicznego powraca zagadnienie powierzenia nowych uprawnień inspektorom pracy. Zapowiadane jest dodanie im uprawnienia do przekształcania umów cywilnoprawnych w stosunek pracy. Jednak nadal jedynym podmiotem uprawnionym do orzekania o przekształceniu umowy cywilnoprawnej w stosunek pracy jest sąd. Czy to się zmieni?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej skierowało do konsultacji projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Na jego podstawie inspektor pracy będzie mógł ustalić, że wykonywanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej wypełnia przesłanki zatrudnienia pracowniczego. Jeśli określone cechy stosunku pracy, o których mowa w art. art. 22 § 1 Kodeksu pracy, będzie można przypisać na przykład, realizowanej umowie zlecenia, to inspektor pracy będzie mógł stwierdzić, że istniejący stosunek prawny powinien być podporządkowany prawu pracy. 

W takiej sytuacji nowe przepisy dadzą okręgowym inspektorom pracy uprawnienie do przekształcenia istniejących umów cywilnoprawnych (umów zlecenia, umów o dzieło, a także relacji B2B) w umowy o pracę. Obecnie, w razie uznania, że zachodzą opisane wyżej okoliczności, inspektor pracy może zasugerować pracodawcy przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę albo zwrócić się do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy. Dopiero orzeczenie sądu stwierdza istnienie bądź nieistnienie stosunku pracy w określonych okolicznościach. Jednak w orzecznictwie utrzymuje się tendencja do uznawania woli stron za przesłankę decydującą o rodzaju umowy, która je łączy, niezależnie od warunków świadczenia pracy.  

Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, to w swojej decyzji inspektor będzie musiał określić rodzaj umowy o pracę (na czas określony, nieokreślony), datę jej zawarcia i rozpoczęcia pracy, rodzaj i miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy oraz wysokość wynagrodzenia (jeśli inspektor pracy nie będzie w stanie go ustalić na podstawie zgromadzonych informacji, to jako należne wskazane zostanie wynagrodzenie minimalne).

Od wydania decyzji przez inspektora pracy dotychczasowy zleceniobiorca będzie traktowany jak pracownik – będą mu przysługiwały wszystkie uprawnienia i obowiązki wynikające z kodeksu pracy, a także zmaterializuje się obowiązek odprowadzania składek ZUS i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Każda ze stron umowy będzie mogła wnieść odwołanie od decyzji inspektora pracy do Głównego Inspektora Pracy w terminie 7 dni od daty doręczenia decyzji. Odwołanie powinno zostać rozpoznane w terminie 30 dni. Główny Inspektor Pracy może utrzymać w mocy decyzję inspektora pracy, uchylić ją i przekazać do ponownego rozpoznania albo samodzielnie rozpoznać sprawę i wydać rozstrzygnięcie. Ta decyzja również będzie mogła zostać zakwestionowana. W tym celu konieczne będzie skierowanie sprawy do sądu rejonowego w oparciu o procedurę cywilną. Postępowanie sądowe będzie dwuinstancyjne.

Na zakończenie warto zwrócić uwagę, że obowiązek skorygowania składek ZUS i zaliczek na podatek dochodowy będzie dotyczył okresu od daty wskazanej przez inspektora pracy, jako daty zawarcia umowy. Zostanie on jednak wstrzymany do upływu terminu na wniesienie odwołania od decyzji okręgowego inspektora pracy, a w razie wniesienia odwołania – do dnia prawomocnego orzeczenia sądu.