Urlop szkoleniowy to szczególny czas wolny od pracy. Pracownik, który zdobywa lub uzupełnia swoją wiedzę i umiejętności może przeznaczyć go na przygotowanie do egzaminów różnego rodzaju. Prawo do takiego urlopu jest uzależnione jednak od tego, czy podnoszenie kwalifikacji pracownika odbywa się z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

Zgodnie z treścią art. 103² § 1 kodeksu pracy wymiar urlop szkoleniowy jest uzależniony od rodzaju egzaminu, do którego pracownik ma przystąpić. Przysługuje on w wymiarze:

• 6 dni – pracownikowi przystępującemu do egzaminów eksternistycznych (egzamin eksternistyczny to egzamin zdawany przez osobę, która ukończyła 18 lat i nie jest uczniem jakiejkolwiek szkoły. Osoba ta samodzielnie przygotowuje się i przystępuje do takiego egzaminu przeprowadzanego przez okręgową komisję egzaminacyjną. W trybie eksternistycznym możliwe jest uzyskanie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego (art. 10 ust. 1 ustawy o systemie oświaty);
• 6 dni – pracownikowi przystępującemu do egzaminu maturalnego (egzamin przeprowadzany dla absolwentów posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, umożliwiający uzyskanie świadectwa dojrzałości – art. 3 pkt 21c ustawy o systemie oświaty);
• 6 dni – pracownikowi przystępującemu do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (należy przez to rozumieć egzamin umożliwiający uzyskanie certyfikatu kwalifikacji zawodowej w zakresie jednej kwalifikacji, a w przypadku uzyskania certyfikatów kwalifikacji zawodowych ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie oraz posiadania wykształcenia zasadniczego zawodowego, wykształcenia zasadniczego branżowego, wykształcenia średniego branżowego lub wykształcenia średniego – również dyplomu zawodowego (art. 3 pkt 21 ustawy o systemie oświaty); „egzamin zdawany w celu uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po ukończeniu m.in. czteroletniej zasadniczej szkoły zawodowej, pięcioletniego technikum oraz szkoły policealnej dla osób posiadających wykształcenie średnie” – Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak; konieczność przystąpienia do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe musi wynikać z przepisów prawa);
• 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Omawiany urlop jest udzielany przez pracodawcę w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Może być on wykorzystany jednorazowo albo podzielony na części. Nieobecność w pracy musi jednak pozostawać w związku z celem jego wykorzystania. „Z uwagi na cel urlopu szkoleniowego, jakim jest przystąpienie pracownika do egzaminu, urlop ten powinien być udzielony na dzień, w którym pracownik przystępuje do egzaminu, a w pozostałym zakresie przed dniem egzaminu, w miarę możliwości w terminach wskazanych przez pracownika” (Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak). Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez przedstawicieli doktryny należy przyjąć, że urlop nie przysługuje pracownikowi, który, w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, nie będzie przystępował do egzaminów wskazanych przez ustawodawcę.

Jak wynika z treści art. 103¹ § 3 kodeksu pracy za czas urlopu szkoleniowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Ponadto pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie.