Jakie obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych ma pracodawca po rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem?

Na podstawie art. 36 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik jest zobowiązany wyrejestrować pracownika, z którym zakończył współpracę z ubezpieczeń w ZUS. „Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.”

W tym celu powinien złożyć formularz ZUS ZWUA. Na formularzu tym wskazuje się datę wyrejestrowania z ubezpieczeń (dzień po dniu ustania zatrudnienia), a także przyczynę wyrejestrowania.

Ponadto, jeśli pracownik, z którym zostaje rozwiązana umowa o pracę, zgłaszał do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, płatnik składek ma obowiązek wyrejestrować ich z ubezpieczenia z dniem następnym po rozwiązaniu umowy o pracę z pracownikiem. Nie dzieje się to bowiem automatycznie po wyrejestrowaniu z ubezpieczeń pracownika (po ustaniu jego stosunku pracy).

Jeżeli po zakończeniu stosunku pracy, strony decydują o kontynuowaniu współpracy na podstawie umowy zlecenie, która stanowi tytuł do ubezpieczenia to w takiej sytuacji płatnik powinien wyrejestrować pracownika z ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę, a zarejestrować z kodem właściwym dla nowego tytułu.

Na pracodawcy jako na płatniku, ciąży także obowiązek prawidłowego naliczenia składek od należności wypłacanych pracownikowi na skutek ustania stosunku pracy. Jednak nie wszystkie świadczenia są wliczane do podstawy wymiaru składek. Co do zasady podstawę wymiaru składek stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do podstawy nie wlicza się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (które podlega składce na ubezpieczenie zdrowotne) i zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz świadczeń wymienionych szczegółowo w rozporządzeniu z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wśród nich charakterystyczne dla chwili ustania zatrudnienia są między innymi:

• odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
• odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
• odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy.

Płatnik powinien zatem w pierwszej kolejności ustalić, jakie świadczenia są należne pracownikowi w związku z ustaniem stosunku pracy, zweryfikować, czy powinny one zostać zakwalifikowane do podstawy wymiaru składek, a następnie prawidłowo naliczy i odprowadzić należne składki.