Jak ustalić wartość przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu z odwołania od decyzji organu rentowego o niepodleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu?

Zgodnie z art. 476 § 2 kodeksu postępowania cywilnego przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących:

1. ubezpieczeń społecznych;
2. emerytur i rent;
3. (uchylony)
4. innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
5. świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Celno-Skarbowej, Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.

Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. (art. 476 § 3 kodeksu postępowania cywilnego).

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych mogą dotyczyć między innymi ustalenia istnienia/nieistnienia stosunku prawnego, a więc podlegania lub niepodlegania ubezpieczeniom społecznym. Istniały pewne rozbieżności interpretacyjne Sądu Najwyższego co do tego, w jaki sposób należy ustalić wartość przedmiotu zaskarżenia w tego rodzaju sprawach. Wątpliwości budziło to, czy decydujące znaczenie powinna mieć wartość składek, czy wartość świadczeń za sporny okres, jednak nie więcej niż rok.

Ze względu na takie rozbieżności skład orzekający w postępowaniu, którego przedmiotem było ustalenie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu zdecydował się przedstawić do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne. Postawiono pytanie, czy w sprawach z odwołań od decyzji o niepodleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; jednolity tekst: Dz. U. z 2021 r., poz. 423) wartość przedmiotu zaskarżenia – warunkująca, na podstawie art. 3982 § 1 zdanie 2 k.p.c., dopuszczalność skargi kasacyjnej – ustalana jest jako suma składek za sporny okres, nie więcej niż za rok (art. 22 k.p.c.) czy też wartość ta ma odpowiadać wysokości świadczenia z ubezpieczenia chorobowego?

W odpowiedzi na tak postawione pytanie Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podjął w dniu 20 stycznia 2022 roku uchwałę następującej treści: „W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego o niepodleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 423) wartość przedmiotu zaskarżenia jest ustalana jako suma świadczeń z ubezpieczenia chorobowego za sporny okres, nie więcej niż za rok (art. 22 k.p.c.).” (sygn. akt III UZP 8/21).

W sprawach o podleganie/niepodleganie ubezpieczeniom społecznym nie chodzi bowiem o sam fakt objęcia ubezpieczeniem i opłacania składek, ale przede wszystkim skutek w postaci możliwości uzyskania świadczeń z tego tytułu.