Skopiuj link
Nadgodziny dobowe
Nadgodziny dobowe wynikają z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Określają ją przepisy prawa. W podstawowym systemie czasu pracy dobowa norma czasu pracy wynosi 8 godzin (art. 129 § 1 k.p.). Jednakże w stosunku do określonych grup pracowników dobowa norma czasu pracy może być inna niż 8 godzin. Przykładowo: zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2046 z późn. zm.) czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Do powstania nadgodzin dobowych dojdzie również w przypadku, gdy praca w ramach równoważnego systemu czasu pracy przekroczy zaplanowany w harmonogramie do przepracowania w danym dniu wymiar czasu pracy. Przy czym w równoważnym systemie czasu pracy norma dobowa nadal wynosi 8 godzin. W związku z tym, jeżeli według harmonogramu w danym dniu pracownik powinien przepracować mniej niż 8 godzin, a przepracował więcej niż wynika z tego grafiku, praca w godzinach nadliczbowych wystąpi dopiero po przekroczeniu 8 godziny pracy.
Nadgodziny średniotygodniowe
Przekroczenia średniotygodniowe mają miejsce, jeżeli praca w godzinach nadliczbowych nie jest wynikiem przekroczenia dobowej normy czasu pracy. W podstawowym systemie czasu pracy najczęściej są one wynikiem pracy w dni wolne od pracy. Natomiast w systemach przewidujących przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy przekroczenia średniotygodniowe zazwyczaj wynikają z niewyrównania przedłużonego wymiaru czasu pracy w poszczególnych dniach jego skróceniem w innych dniach lub dniami wolnymi. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 1980 r., sygn. akt I PRN 110/80: „Prawidłowe zastosowanie art. 142 k.p. wymaga też, aby wydłużony czas pracy został wyrównany skróceniem czasu pracy w innych dniach lub tygodniach w okresie nie przekraczającym jednego miesiąca. Tylko więc w razie spełnienia tego warunku praca w godzinach takiego rozkładu czasu pracy nie ma charakteru pracy w godzinach nadliczbowych. Wynika stąd, że w zakresie, w jakim przedłużony czas pracy nie zostanie wyrównany skróceniem czasu pracy lub wolnymi dniami pracy w innych dniach lub tygodniach w okresie 1 miesiąca, praca w tej części ma charakter pracy wykonywanej w godzinach nadliczbowych i za taką pracę będzie przysługiwało pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie.”.
Nadgodziny średniotygodniowe powstają wraz z zakończeniem okresu rozliczeniowego. Wtedy powstaje dopiero możliwość ich rozliczenia. Podkreślił to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 marca 2010 r., sygn. akt I PK 191/09. W jego ocenie: „Istota instytucji okresów rozliczeniowych czasu pracy sprowadza się do tego, że w ramach danego okresu ustala się ilość przepracowanych przez pracowników dni i godzin, by następnie określić liczbę godzin nadliczbowych (w ujęciu dawnego art. 133 k.p. a obecnie art. 151 k.p.), wynikających z przekroczenia normy średniotygodniowej, które nie zostały zrekompensowane czasem wolnym i podlegają wynagrodzeniu obejmującemu – zgodnie z dawnym art. 134 k.p. a obecnie art. 1511 k.p. – wynagrodzenie normalne wraz z dodatkiem. Zbilansowanie czasu pracy pracowników następuje po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Wtedy też staje się wymagalne roszczenie pracownika o wypłatę przedmiotowego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe wypracowane w danym okresie.”.
Radca Prawny
Dominika Zarzycka-Dudek
Masz pytanie? Napisz do naszego Eksperta