Skopiuj link
Pozostawanie w dyspozycji
W języku potocznym za osobę pozostającą w dyspozycji uważa się osobę, która jest gotowa pełnić swe obowiązki w dowolnym czasie i miejscu. Do takiego rozumienia terminu „pozostawanie w dyspozycji” częściowo nawiązuje sposób definiowania tego terminu w orzecznictwie i doktrynie. Pod terminem „pozostawanie w dyspozycji” rozumie się bowiem faktyczną gotowości pracownika do świadczenia pracy w miejscu wyznaczonym do jej wykonywania i możliwość wydawania pracownikowi poleceń przez pracodawcę. Podkreślił to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 grudnia 2007 r., sygn. akt I PK 149/07. W jego ocenie: „Przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, jako elementu gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p., należy rozumieć stan, w którym pracownik może niezwłocznie, na wezwanie pracodawcy podjąć tę pracę. Pracownik pozostający w dyspozycji pracodawcy oczekuje na możliwość podjęcia pracy na terenie zakładu pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę, ewentualnie w miejscu wskazanym przez siebie i podanym pracodawcy (…). Nie jest więc aż tak istotne, co robi pracownik w czasie oczekiwania na wezwanie pracodawcy, lecz decydujące znaczenie ma to, czy jest on zdolny do niezwłocznego podjęcia pracy na to wezwanie.”.
Dla oceny pozostawania przez pracownika w dyspozycji konieczne jest zatem ustalenie, czy pracownik znajduje się w miejscu pracy, jak również czy pozostaje tam w stanie psychicznym wskazującym na chęć i możliwość wykonywania powierzonych czynności. Inaczej mówiąc, dla oceny pozostawania w dyspozycji znaczenie ma nie tylko obecność pracownika w miejscu pracy, ale i świadomość oraz wola pracownika obiektywnie zdolnego do wykonywania pracy.
Przyjmuje się, iż pozostaje w dyspozycji również pracownik, który wykonuje pracę umówionego rodzaju z własnej inicjatywy, bez jakiegokolwiek wpływu szefa lub jego reprezentantów. Przy czym niektórzy przedstawiciele doktryny uważają, iż pozostaje w dyspozycji także pracownik, który świadczy pracę innego rodzaju, jeżeli ma ona na celu interes pracodawcy i równocześnie realizuje główny cel stosunku pracy.
W jakich sytuacjach pracownik nie pozostaje w dyspozycji?
Mając na względzie powyższe, uznać należy, iż nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy pracownik, który co prawda przebywa w miejscu pracy, ale nie oczekuje na polecenia pracodawcy, a także który bezpodstawnie odmawia ich wykonania. Nie dotyczy to pracownika, który odmawia wykonania polecenia pracodawcy z uwagi na ich sprzeczność z prawem lub zasadami współżycia społecznego (art. 100 § 1 k.p.). Mimo odmowy wykonania polecenia nadal pozostaje on w dyspozycji pracodawcy.
W dyspozycji pracodawcy nie jest także pracownik niezdolny do pracy. Chodzi zarówno o niezdolność do pracy spowodowaną okolicznościami obiektywnymi, niezależnymi od pracownika, np. chorobą, jak i o niezdolność do pracy spowodowaną działaniem pracownika, w szczególności pozostawanie pod wpływem alkoholu. Stawienie się pracownika w miejscu wykonywania pracy w stanie nietrzeźwości wyklucza możliwość świadczenia przez niego pracy oraz pozostawanie w gotowości do jej świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. akt I PKN 586/99).
Nie pozostaje w dyspozycji pracownik, który z uwagi na okoliczności obiektywne zależne od pracodawcy nie może świadczyć pracy. Taka sytuacja ma miejsce w szczególności w przypadku likwidacji zakładu pracy i zaprzestania prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1997 r., sygn. akt I PKN 280/97).
Radca Prawny
Dominika Zarzycka-Dudek
Masz pytanie? Napisz do naszego Eksperta