Dwie metody ustalenia liczby średniotygodniowych godzin nadliczbowych

MPiPS jako pierwsze przedstawiło swoją metodę obliczania nadgodzin średniotygodniowych. Ujmując wyjaśnienia tego Resortu w formie wzoru otrzymujemy:

[GP – GW – ND]: PT

gdzie poszczególne wartości oznaczają:

„GP” – godziny przepracowane przez pracownika w danym okresie rozliczeniowym,

„GW” – godziny pracy „wystające” poza pełne tygodnie pracy w danym okresie rozliczeniowym przypadające od poniedziałku do piątku,

„ND” – godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia normy dobowej

„PT” – liczba pełnych tygodni w danym okresie rozliczeniowym.

Średniotygodniowe godziny nadliczbowe powstaną, gdy w wyniku zastosowania analizowanego wzoru uzyskamy wynik wyższy niż 40. Dokładną liczbę tych godzin ustalamy poprzez przemnożenie wartości przekraczającej 40 przez liczbę pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym.

Natomiast zdaniem PIP, ustalenia liczby średniotygodniowych godzin nadliczbowych należy dokonać w następujący sposób:

GP – W – ND = GNśt

gdzie;

„W” oznacza wymiar czasu pracy obowiązujący w danym okresie rozliczeniowym.

„GNśt” oznacza godziny nadliczbowe średniotygodniowe

W celu zobrazowania różnic, jakie mogą powstać przy zastosowaniu każdego z tych wzorów w praktyce, przeanalizujemy przypadek pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy, wykonującego pracę od poniedziałku do piątku, na przykładzie października i listopada 2015 r. Wymiar czasu pracy dla każdego z tych miesięcy ustalony na zasadach art. 130 kodeksu pracy (dalej: KP) wynosi odpowiednio:

Październik: 176 godzin pracy (22 dni), co wynika z równania:

40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 2 dni „wystające” (29 i 30.X.)

Listopad 2015: 160 godzin pracy (20 dni), co wynika z równania:

40 godz. × 4 tyg. + 8 godz. × 1 dzień „wystający” (30.XI.) – 8 godz. × 1 święto przypadające w innym dniu niż niedziela (tj. 11.XI.)

Załóżmy, że zarówno w październiku, jak i w listopadzie pracownik przepracował po 10 godzin więcej niż to wynika z ustalonego powyżej wymiaru, tj. 186 godzin w październiku i 170 godzin w listopadzie. Na te 10 dodatkowych godzin pracy w każdym z tych miesięcy składały się: 2 godziny pracy ponad normę dobową (np. w jednym z dni pracownik został o 2 godziny dłużej w pracy) oraz 8 godzin z tytułu pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy niezrekompensowane w trybie art. 151³ KP oddaniem innego dnia wolnego w zamian (np. praca w tzw. „wolną sobotę”).

Zastosowanie każdego z omawianych wzorów dla października spowoduje osiągnięcie tego samego wyniku. W obydwu przypadkach otrzymamy bowiem 8 średniotygodniowych godzin nadliczbowych, które będą stanowiły konsekwencję pracy w „wolna sobotę” niezrekompensowaną oddaniem innego dnia wolnego.

Wzór MPiPS

[186 godz. – 16 godz. – 2 godz.]: 4 = 42 godz., czyli 2 godz. ponad „40”

Tym samym, liczba godzin średniotygodniowych wynosi:

2 godz. przekraczające „40” x 4 pełne tygodnie = 8 godz.

Wzór PIP

186 godz. – 176 godz. – 2 godz. = 8 godz.

Inaczej przedstawia się sprawa w listopadzie, w którym występuje Święto Niepodległości przypadające w 2015 r. poza niedzielą (jest to środa).

Wzór MPiPS

[170 godz. – 8 godz. – 2 godz.]: 4 = 40 godz.

0 godz. przekraczających „40” x 4 pełne tygodnie = 0 godz.

Pomimo pracy w „wolną sobotę” niezrekompensowaną oddaniem innego dnia wolnego, dokonane na podstawie tego wzoru wyliczenie nie wykazuje wystąpienia średniotygodniowych godzin nadliczbowych!

Wzór PIP

170 godz. – 160 godz. – 2 godz. = 8 godz.

Jak z powyższego wynika, zastosowanie każdego ze wzorów spowoduje powstanie różnic w tych miesiącach, w których występuje święto przypadające na dzień inny niż niedziela.

Metoda zaproponowana przez MPiPS bazuje na założeniu, że o powstaniu średniotygodniowych godzin nadliczbowych możemy mówić wyłącznie w przypadku, gdy w wyniku zastosowania pierwszego ze wzorów okaże się, że przeciętna ilość godzin pracy w tygodniu danego okresu rozliczeniowego przekroczy 40. Metoda ta odnosi się zatem wyłącznie do średniotygodniowej normy czasu pracy nie uwzględniając wymiaru jaki był przewidziany do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. W konsekwencji stosowania tej metody w miesiącach, w których wymiar czasu pracy zostaje pomniejszony z tytułu święta przypadającego w innym dniu niż niedziela – pracownik, który przepracuje więcej godzin niż to wynika z obowiązującego w tym okresie wymiaru nie otrzyma rekompensaty za nadgodziny średniotygodniowe, jeżeli przeciętna liczba jego godzin pracy w tygodniu nie przekroczy 40.

Tymczasem metoda PIP wychodzi z założenia, że występujące w okresie rozliczeniowym święto przypadające poza niedzielą obniża przewidziany do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym wymiar czasu pracy. Tym samym, średniotygodniowe godziny nadliczbowe powstają po przekroczeniu obniżonego wymiaru, po uprzednim odliczeniu od niego ewentualnych dobowych godzin nadliczbowych.

Stanowisko PIP w pełni koresponduje z regulacją zawartą w art. 130 KP. Znajduje ono również oparcie w orzecznictwie (por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10.06.2008 r., I BP 54/07, LEX nr 494034).