W przypadku przychodów ze stosunku pracy zazwyczaj mówi się o zwykłych kosztach uzyskania przychodów lub o kosztach podwyższonych. Te drugie mają zastosowanie do pracowników, którzy zamieszkują w innej miejscowości niż miejsce pracy. Koszty autorskie wydają się być charakterystyczna dla umowy o dzieło. Czy można je stosować także w przypadku pracowników-twórców?

Co do zasady autorskie koszty uzyskania przychodów można stosować bez względu na rodzaj umowy leżącej u podstaw stosunku prawnego, w ramach którego twórca uzyskuje przychód z tytułu korzystania z praw autorskich lub rozporządzania nimi. O zastosowaniu tych szczególnych kosztów decyduje wyłącznie fakt osiągnięcia przez podatnika przychodu za wykonanie czynności będącej przedmiotem prawa autorskiego – stworzenie utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Co prawda w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował takich pojęć jak „twórca” czy „korzystanie przez twórców z praw autorskich”. W tym zakresie należy odwołać się do wyżej wskazanej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W konsekwencji, w pierwszej kolejności należy ocenić, czy wykonywana przez pracownika, w ramach jego obowiązków pracowniczych, praca stanowi działalność twórczą o indywidualnym charakterze. Następnie pracownik musi dokonać odpłatnego rozporządzenia przysługującymi mu prawami autorskimi do tego utworu.

Warto pamiętać, że podwyższone koszty uzyskiwania przychodów można rozpoznawać jedynie dla wybranych rodzajów działalności twórczej. Zgodnie z art. 22 ust. 9bustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych omawiane koszty stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu:

1. działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
2. działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
3. produkcji audialnej i audiowizualnej;
4. działalności publicystycznej;
5. działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
6. działalności konserwatorskiej;
7. prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 oraz z 2020 r. poz. 288), do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
8. działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.

Jeśli wskazane wyżej przesłanki są spełnione, to płatnik może potrącać od przychodów osiąganych w ramach umowy o pracę koszty uzyskania przychodów przysługujących z tytułu osiągania przychodów z praw autorskich i praw pokrewnych oraz z tytułu rozporządzania takimi prawami w wysokości 50% przychodu. Co ważne, konieczne jest określenie w umowie o pracę wysokości wynagrodzenia należnego pracownikowi za korzystanie z tych praw. „Przyjmuje się, że jeżeli z umowy o pracę nie wynika możliwość osiągania przez pracownika odrębnego wynagrodzenia wyłącznie z tytułu realizacji utworu w rozumieniu przepisów prawa autorskiego, koszty uzyskania przychodu powinny być obliczone wyłącznie przy zastosowaniu podstawowych lub podwyższonych kosztów uzyskania” (Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, red. prof. dr hab. Witold Modzelewski, Małgorzata Słomka, Jerzy Bielawny, Krzysztof Radzikowski, Wojciech Safian, Marcin Szymocha, Mateusz Wojciechowski, Marek Zagórski, Piotr Zyśk).