Czy w okresie urlopu macierzyńskiego matki ojciec może skorzystać z urlopu wychowawczego na to samo dziecko?

Urlopy macierzyńskie

Aktualnie obowiązujące przepisy prawa pracy przewidują tzw. podstawowy oraz dodatkowy urlop macierzyński. Podstawowy urlop macierzyński (art. 180 kodeksu pracy) ma charakter obligatoryjny i jego czas trwania jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Do 14-tygodnia urlopu osobą wyłącznie uprawnioną jest matka dziecka (art. 180 § 5 kodeksu pracy). Po tym okresie – o tym, kto będzie korzystał z urlopu (matka czy pracownik – ojciec wychowujący dziecko) decydują sami rodzice.

Tzw. fakultatywny urlop macierzyński (art. 179¹ kodeksu pracy, art. 182¹ kodeksu pracy) to nieobecność wnioskowana przez samego pracownika.

W pierwszym przypadku (art. 179¹ kodeksu pracy) jest zgłaszana przez pracownicę do 14 dnia po porodzie, obejmuje urlop macierzyński, dodatkowy macierzyński oraz urlop rodzicielski. W drugim natomiast (art. 182¹ kodeksu pracy) – na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Regulacje związane z urlopami wychowawczymi

Kwestie dotyczące urlopu wychowawczego zostały uregulowane w art. 186 i nast. kodeksu pracy. Wśród przesłanek uprawniających do wykorzystania tej absencji pracowniczej należy wymienić:
 

• status pracownika,
• co najmniej 6-miesięczny staż pracy, przy czym do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia,
• wiek dziecka – do ukończenia przez nie 5 roku życia.

Niezwykle istotnym jest również cel, w jakim urlop musi być wykorzystany, a mianowicie – osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem. Pośrednio „definiując” to pojęcie, w wyroku z dnia 25 marca 2011r. (I OSK 2066/10, LEX nr 1079748) NSA uznał, iż „(…) Ocena co do możliwości sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad dzieckiem musi odnosić się do czasu podjętej pracy, a nie do całego okresu urlopu wychowawczego.”

Praktycznie

Odpowiadając na zadane pytanie należy stwierdzić, iż kwestia jednoczesnego wykorzystywania urlopu macierzyńskiego przez matkę oraz urlopu wychowawczego przez ojca na to samo dziecko nie została uregulowana w przepisach. Mając jednak na uwadze unormowania kodeksowe opisane powyżej (ich zakres oraz cel) można stwierdzić, iż taka sytuacja nie jest wykluczona. Jeżeli więc Pani mąż jest pracownikiem z co najmniej 6-miesięcznym stażem pracy to ma prawo złożyć wniosek o urlop wychowawczy do swojego pracodawcy. Aby jednak mógł korzystać z tego urlopu, musi zostać zachowany jego cel, czyli osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem. W innym przypadku pracodawca może „odwołać” go z urlopu wychowawczego.

W świetle bowiem art. 186 § 2 kodeksu pracy w razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.