Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia stanowi jeden ze sposobów ustania zatrudnienia. Może być stosowany zarówno wtedy, gdy u podstaw decyzji pracodawcy leży wina pracownika (art. 52 kodeksu pracy), jak i z powodu długotrwałej nieobecności pracownika w pracy (art. 53 kodeksu pracy). Ustawodawca zastrzegł szereg wymogów formalnych, które muszą zostać spełnione, aby pracodawca mógł zastosować ten tryb.

Jeśli doszło do rozwiązania umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie pracownikowi, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Zgodnie z treścią art. 58 kodeksu pracy odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Natomiast w przypadku rozwiązania umowy o pracę na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, ale nie więcej niż za okres wypowiedzenia. Jeżeli rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia miało miejsce w okresie wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia (art. 60 kodeksu pracy).

O roszczeniach pracownika w każdym wypadku rozstrzyga sąd pracy. Jeśli sąd przyzna pracownikowi odszkodowanie, to warto przeanalizować, czy od takiego świadczenia należy naliczyć i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Co do zasady, wszelkie świadczenia otrzymane od pracodawcy przez pracownika stanowią przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu. Jednak w analizowanej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Na tej podstawie zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych podlegają otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 kodeksu pracy. Z przedmiotowego zwolnienia nie korzystają natomiast:

a. określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b. odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c. odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d. odszkodowania przyznane na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e. odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f. odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c ustawy,

g. odszkodowania wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Niewątpliwie w katalogu świadczeń korzystających ze zwolnienia na podstawie przywołanego wyżej przepisu mieści się omawiane odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Wysokość omawianego odszkodowania i zasady jego przyznawania wynikają z kodeksu pracy, dlatego też spełniona jest przesłanka zwolnienia od opodatkowania.