Pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby przysługuje najpierw wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Jeżeli niezdolność do pracy jest efektem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, to pracownik od pierwszego dnia uzyska zasiłek chorobowy, ale z ubezpieczenia wypadkowego.

Choroba jest co do zasady okolicznością niedającą się przewidzieć. Jednak pogorszenie stanu zdrowia może wynikać ze zdarzeń, których zaistnienia ubezpieczony mógł uniknąć albo celowo je wywołał lub przyczynił się do ich zaistnienia.

Jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, jakiego dopuścił się ubezpieczony, traci on prawo do zasiłku za cały okres niezdolności do pracy (art. 15 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Należy jednak pamiętać, że ubezpieczony straci prawo do zasiłku w przypadku, gdy okoliczności te zostaną stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu. „Przy ustalaniu przesłanek wyłączenia ochrony ubezpieczeniowej nie wystarczy tzw. „oczywistość” popełnienia przestępstwa czy wykroczenia, lecz konieczne jest prawomocne orzeczenie sądu” (Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak).

Ponadto ustawodawca przewidział również, że pracownikowi nie będzie przysługiwał zasiłek chorobowy w przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu. Wynika to z art. 16 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zasiłek na tej podstawie nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności. Stwierdza się ją zaświadczeniem lekarskim z kodem literowym C.

W każdym z powyższych przypadków okresy niezdolności, za które ubezpieczony nie nabył prawa do zasiłku należy wliczyć do okresu zasiłkowego.