Skopiuj link
Polecenie pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych winna mieć charakter wyjątkowy. Z art. 151 § 1 in fine k.p. wynika, iż praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Wyjątkowo dużo wątpliwości interpretacyjnych budzi druga przesłanka pracy w godzinach nadliczbowych. Rozgraniczenie szczególnych potrzeb pracodawcy od innych jego potrzeb jest praktycznie niemożliwe. Ich klasyfikacja wynika bowiem ze znaczenia, jakie nadał im konkretny pracodawca.
Pracodawca powinien mieć świadomość, iż pracownik świadczy pracę w nadgodzinach. Pracownik może zatem świadczyć pracę w godzinach nadliczbowych jedynie za wiedzą i zgodą pracodawcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2001 r., sygn. akt I PKN 244/00).
Zgoda pracodawcy na pracę w godzinach nadliczbowych powinna zostać wyrażona w sposób co najmniej dorozumiany. W praktyce przybiera ona zazwyczaj formę wydania pracownikowi przez pracodawcę lub osobę działającą w jego imieniu stosownego polecenia. Nie wymaga ono dla swej skuteczności szczególnej formy.
Pracownik może podjąć pracę w godzinach nadliczbowych bez wiedzy i zgody pracodawcy jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Chodzi o stany faktyczne, w których konieczność świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych wynika z obiektywnych warunków pracy, niepozwalających pracownikowi na wykonanie zleconych mu zadań w ustawowych normach czasu pracy.
Odmowa pracy w godzinnych nadliczbowych
Obowiązek pracownika wykonania polecenia pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych statuuje 100 § 1 k.p. Równocześnie przepis ten przyznaje pracownikowi prawo do odmowy wykonania polecenia pracodawcy, jeżeli jest ono niezgodne z prawem.
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych jest niezgodne z prawem, jeżeli jest ono wydawane w stosunku do pracowników objętych zakazem pracy w godzinach nadliczbowych, np.: kobiet w ciąży (art. 178 § 1 k.p.), pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4 (art. 178 § 2 k.p.), pracowników niepełnosprawnych (ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2046)). Niezgodne z prawem jest również polecenie pracy w wymiarze przekraczającym dopuszczalne limity nadgodzin (art. 151 § 3 k.p.).
Przyjmuje się, iż pracownik może odmówić wykonania polecenia pracy w godzinach nadliczbowych także w przypadku, gdy jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przesłanka ta powinna być jednak każdorazowo indywidualnie interpretowana. Polecenie wykonania pracy w godzinach nadliczbowych jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. gdy pracownik ze względu na swój stan zdrowia nie jest w stanie pracować w godzinach nadliczbowych.
Skutki nieuzasadnionej odmowy wykonania polecenia pracy w godzinach nadliczbowych
Nieuzasadniona odmowa pracownika wykonania polecenia pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych stanowić może podstawę zastosowania w stosunku do niego kary upomnienia bądź nagany. Może ona również zostać uznana za okoliczność uzasadniającą rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy, w tym na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., tj. z uwagi na ciężkie naruszenie przez pracownika jego podstawowych obowiązków pracowniczych.
Radca Prawny
Dominika Zarzycka-Dudek
Masz pytanie? Napisz do naszego Eksperta